Windows operatsion tizimi tarixi va unda ishlash asoslari

REJA:

1. Windows haqida umumiy tushunchalar

2. Windowsning imkoniyatlari .

3. Windows ning ishlash shartlari

4. Windows ni chaqirish

5. Windows ish stoli elementlari.

6. Windows menylari, Asosiy meny (Start menu)

7. Windows ni va uning texnik vositalarini sozlash

9. Fayllar bilan ishlash

10. Katalog (papka) lar bilan ishlash

11. Programmalarni avtomatik ishga tushirish

12. Video va audio fayllari bilan ishlash.

Windows haqida umumiy tushunchalar:Windows (Windows oynalar degan ma’noni anglatadi) Microsoft (MS) firmasining dastur mahsuli bo`lib, maxsus tayyorgarlikka ega bo`lmagan kompyuterdan foydalanuvchilar uchun mo`ljallangan operatsion tizimdir. Uning asosiy maqsadi-kompyuterdan foydalanishni iloji boricha sodda va o`rganish uchun oson, shu bilan birga, foydalanuvchiga mumkin qadar keng imkoniyatlar yaratish holiga keltirishdir. Mazkur talablarga javob beruvchi MS Windows 95 operatsion tizimi 1995 yil avgust oyida ishlatila boshlangan bo`lsa, uning ruscha varianti 1995 yilning sentabridan Rossiyada qo`llanila boshlandi.

MS Windows 95 Windowslarning yangi lahjasi emas, balki o`ta murakkab dasturlar majmui bo`lib, shu bilan birga foydalanish uchun oson, operatsion tizimdir.

Windowsning avvalgi lahjalari (masalan, Windows 3.0, 3.1, 3.11, 3.12) asos sifatida MS DOS ni qabul qilgan bo`lsa, Windows 95 o`zi mustaqil bo`lib, kompyuterda boshqa bir operatsion tizimning bo`lishini talab qilmaydi. Lekin shu bilan birga bu muhitda MS DOS va Windowsning eski lahjalari bilan ishlash imkoniyati saqlangan. Bu qo`llanmada Windowsning 9x lahjasi haqida gap borgani uchun lahja nomeri 9x ni tushirib qoldiramiz.

Windows mustaqil operatsion tizim sifatida quyidagi afzalliklarga ega:

– o`zlashtirishda nihoyatda oddiy va imkoniyatlaridan foydalanish ko`lami qulay;

– u yuqori samaradorlikka ega va mazkur xususiyati bilan Windowsning istalgan avvalgi lahjalaridan keskin farqlanadi. Xususan, Microsoft firmasi yangi 32 razradli yadroni tatbiq etish bilan samaradorlik va ishonchlilikni keskin oshirishga erishdi;

– foydalanuvchi atigi bitta dasturiy ta’minot mahsulotini xarid qilib, qator muhim imkoniyatlarni qo`lga kiritadi: universal tarmoq mijoziga aylanadi, elektron pochtadan foydalana oladi, multimedia vositalaridan bahra oladi va hokazo;

– sodda, dasturlar majmui barkamol va yuqori unumlilikka ega.

30 yil avval 1985 yilning 20 noyabr kuni Microsoft korporatsiyasi Windows operatsion tizimining ilk versiyasini taqdim etdi.

Microsoft korporatsiyasi 1975 yilda Bill Geyts va Pol Allen tomonidan tashkil etilgan. 1970-yillarning oxirida u shaxsiy kompyuterlar uchun operatsion tizim (OT)larni ishlab chiqarish bilan shug‘ullana boshladi. MS-DOS operatsion tizimning birinchilaridan edi, uning boshqaruvi buyruq qatori orqali amalga oshirilgan.

WINDOWS 1

1983 yil 10 noyabrda Microsoft Windows (ingl. «Oyna») nomli ilk grafik qobiqga ega bo‘lgan dastlabki OTni taqdim etdi. Uning savdolari 1985 yil 20 noyabrda boshlandi. Deyarli MS-DOS tarkibida bo‘lgan ushbu operatsion tizimga asosiy ilovalar kiritilgan: kalkulyator, bloknot, Paint grafik muharriri, Write matn muharriri, soat, o‘yinlar va b.

Tizim bir necha vazifani bir vaqtning o‘zida bajarish imkonini berar edi, biroq ular ekranda bir-birini to‘sib qo‘ygan holatda joylashar edi. OS apparat ta’minotida yuqori talablar va o‘sha vaqtda keng tarqalmagan sichqonlarni sotib olish zarurati tufayli mashhurlikka erishmadi.

Windows operatsion tizimi nusxasining ilk narxi Amerika bozorida 100 AQSh dollarini tashkil etgan, 500 ming nusxa sotilgan. Windows OT Apple kompaniyasi tomonidan Lisa kompyuterlari uchun ishlab chiqilgan (1983 yildan boshlab chiqarila boshlagan) grafik interfeysli boshqa operatsion tizimining raqobatchisiga aylandi.

WINDOWS 2

1987 yil 9 dekabrda Windows 2 OT taqdim etildi (natijada uning takomillashgan ko‘rinishlari chiqarila boshlandi). U mukammallashtirilgan interfeys, shuningdek dastur oynalarining yig‘ilishi imkoniyati bilan ajralib turar edi. Ilk narxi 100 AQSh dollarini tashkil qilgan, 1 million nusxa sotilgan.

WINDOWS 3

1990 yilning 22 mayida Windows 3 chiqarildi. Uning avvalgilaridan farqi, u 256 xil rangdagi dasturlar (avvalgilarida 16 ta rang) ni ishga tushirish imkoniga ega edi, bir qator qo‘shimcha yangiliklar ham kiritilgan. 1992 yilda tarmoq ilovalari (Internetga ulana oladigan TCP/IP ham shular jumlasidandir) va rus tilini ishga tushira oladigan Windows 3.1 talqini paydo bo‘ldi. OTning dastlabki narxi 149,45 AQSh dollarini tashkil qilgan. Windows 3.x Microsoft’ning tijorat jihatdan muvaffaqiyatga ega bo‘lgan ilk talqini edi, uning 25 million nusxasi sotildi.

WINDOWS NT — BARChA ZAMONAVIY WINDOWS’ LARNING ASOSI

1993 yilning 27 iyulida Windows NT OT paydo bo‘ldi, u serverlar bozori (kompyuter tizimini ta’minlovchi kompyuterlar) va ishchi stansiyalar (statsionar kompyuteralar)ga yo‘naltirilgan edi. U odatiy Windows OTdan alohida ishlab chiqilgan, barcha zamonaviy Windows’larning asosiga aylandi.

WINDOWS 95

1995 yilning 24 avgustida shaxsiy kompyuterlar uchun Windows 95 operatsion tizimi chiqarildi, unda (Start) tugmachasi paydo bo‘ldi, 16 bitli to‘liq palitra (65 mingdan ortiq ranglar) ishga tushirildi va interfeys elementlari joyi o‘zgartirildi, bu joylashuv Windows 8 paydo bo‘lguniga qadar saqlanib qoldi.

Windows 95 Microsoft va IBM-PC kompyuterlariga bozorda Apple’dan o‘zib ketish va yetakchilik qilish imkonini yaratdi. Birinchi yilning o‘zidayoq Windows 95’ning 40 million nusxasi 210 AQSh dollari narxida sotildi (Windows 3.1 talqinida esa narx 110 AQSh dollarini tashkil etgan).

WINDOWS 98

1998 yilning 25 iyunida Windows 98 OT chiqarildi. Windows 95’ning rivojlantirilgan talqini USB qurilmalari va katta hajmli qattiq disklardan foydalanish, internet, jumladan Internet Explorer i Outlook Express’dan foydalanishda yanada yaxshilangan imkoniyatga ega edi. Dastlabki to‘rt kundayoq 530 ming nusxa 110 AQSh dollaridan 210 AQSh dollarigacha bo‘lgan narxda sotilgan.

WINDOWS ME

2000 yilning 19 iyunida Windows 9x — Millenium Edition platformasidagi so‘nggi OT chiqarilgan. U uyda fodalanish uchun mo‘ljallangan, tomosha qilish, videolarni tahrir qilish va boshqa bir qator imkoniyatlarga ega bo‘lgan. Turli OAV va ekspertlar uning ishonchlilik darajasi past ekanligini bir necha bor tanqid ostiga oldilar. Dastlabki uch kun ichida 200 ming ta nusxa 59,95 AQSh dollari narxida sotilgan.

WINDOWS XP – ENG MAShHUR VeRSIYaSI

2001 yilning 15 avgustida Windows XP OT savdolari boshlandi, u OT tarixidagi eng mashhurlaridan biriga aylandi. Texnik yordamga chek qo‘yilishi va viruslarga nisbatan nozik bo‘lishiga qaramay, NetMarketshare tahliliy saytining ma’lumotlariga qaraganda, u hozirga qadar dunyodagi barcha kompyuterlarning 11,68 foizida o‘rnatilgan. Dastlabki narxi 85 AQSh dollaridan boshlanadi. 2015 yil holatiga ko‘ra, 1 milliardga yaqin nusxasi sotilgan.

WINDOWS VISTA

2006 yilning 30 noyabrida Windows Vista paydo bo‘ldi. Asosiy yaxshilangan tomonlari orasida viruslarga qarshi himoya va Aero grafik interfeysini qayd etish mumkin. Mazkur OTni operatsiyalarni sekin amalga oshirishi, doimiy ravishda parolni kiritish va kompyuter qaroqchiligi huquqidagi murakkab tizim tufayli tanqid qilishgan. Sotuvlar boshlanganidan bir oy o‘tgach, 20 million nusxa talqiniga qarab 199 dan 399 AQSh dollarigacha bo‘lgan narxda sotilgan.

WINDOWS 7

2009 yilning 22 oktabrida Windows 7 OT savdoga chiqarildi. Unda Vista’dagi kamchiliklar bartaraf etilgan va interfeys yaxshilangan. Dastlabki narxi – 159,99 dan 319,99 AQSh dollari qiymatida. Ikki yil ichida 450 millondan ortiq nusxalar sotildi. NetMarketshare ma’lumotlariga ko‘ra, 2014 yilning noyabrida dunyodagi barcha kompyuterlarning 55,71 foizida o‘rnatilgan.

WINDOWS 8

2012 yilning 26 oktabrida Microsoft Windows 8 OTni ishga tushirdi. Unda “Pusk” tugmasidan voz kechish va foydalanuvchi interfeysini butunlay qayta ishlab chiqib, ekrandagi “plitka” elementlari ko‘rinishida «Metro» muhitiga almashtirishga qaror qilindi.

Mazkur talqin oddiy kompyuterlarga qaraganda planshetlar uchun mo‘ljallangan deya tanqid ostiga olingan. Kamchiliklarning bir qismi Windows 8.1 da bartaraf etildi. Dastlabki olti oy ichida 100 milliondan ortiq nusxasi sotildi. Ilk narxi 14,55 dan 199,99 AQSh dollarini tashkil etgan. 2015 yil iyun oyi holatiga ko‘ra, 10,68 foiz shaxsiy kompyuterlarda undan foydalanilmoqda.

WINDOWS 10

2015 yilning 25 iyulida yangi talqin Windows 10 sotuvga chiqarildi. U barcha platformalar – serverladan tortib, mobil telefonlar uchun yagona tizimga aylandi. O‘zgartirilgan elementlar orasida shaxsiy kompyuterlar uchun «Pusk» menyusi va tugmasining qaytishini alohida ta’kidlab o‘tish mumkin. Windows 7 va Windows 8 OT foydalanuvchilari yangi talqinga bepul “apgreyd” ga ega bo‘lishdi, yangi nusxa 119 dan 199 AQSh dollari qiymatida edi. Ilk 2,5 oy mobaynida yangi tizim 110 milliondan ortiq kompyuterlarda o‘rnatildi, operatsion tizim bozoridagi ulushi 2015 yil noyabr oyi holatiga ko‘ra, 7,94 foizni tashkil etmoqda.

BOZORDAGI ULUShI

NetMarketshare ma’lumotlariga qaraganda, Windows’ning barcha talqinlari dunyodagi shaxsiy kompyuterlardagi OT umumiy bozorining 90,42 foizini egallaydi. Serverlar bozoridagi ulushi – 30 foizga yaqin (NetCraft ingliz kompyuter kompaniyasi ma’lumotlari).

Manba: Xabardor.uz internet nashri

Microsoft Windows Microsoft tomonidan shaxsiy kompyuterlar va serverlar uchun yaratilgan operatsion tizimlar oilasining nomidir.

1. Windows 1.01 (1985)
2. Windows 1.02 (1986)
3. Windows 1.03 (1986)
4. Windows 1.04 (1987)
5. Windows 2.0 (1 noyabr 1987)
6. Windows 2.1 (Windows 386) (1987)
7. Windows 3.0 (22 may 1990)
8. Windows 3.1 (1992)
9. Windows NT 3.1 (1993)
10. Windows NT 3.5 (1994)
11. Windows NT 3.51 (1995)
12. Windows 95 (24 avgust 1995)
13. Windows NT 4.0 (1996)
14. Windows CE 1.0 (1996)
15. Windows CE 2.0 (1997)
16. Windows 98 (25 iyun 1998)
17. Windows 2000 (17 fevral 2000)
18. Windows CE 3.0 (2000)
19. Windows Millenium Edition (Me) (14 sentabr 2000)
20. Windows XP (25 oktabr 2001)
21. Windows CE 4.0 (2002)
22. Windows Server 2003 (24 aprel 2003)
23. Windows Mobile 2003 (2003)
24. Windows Mobile 5.0 (2005)
25. Windows Fundamentals for Legacy PCs (8 iyun 2006)
26. Windows Vista (30 yanvar 2007)
27. Windows Mobile 6 (2007)
28. Windows Server 2008 (2008)
29. Windows Home Server
30. Windows 7 (2009-yil, 22-oktabr)
31. Windows Phone 7 (2010-yil, 8-noyabr)

Versiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shartli belgilar:

• as. — birinchi (asosiy) reliz uchun litsenziya muddatining tugashi
• SBL — ishlab chiqaruvchilar uchun litsenziya muddatining tugashi^[4]
• retail — chakana xaridorlar uchun litsenziya muddatining tugashi
• SPx — Tizimga kiritilgan turli qo’shimchlar (service pack)lar uchun litsenziya muddatining tugashi
• ext — tizimni qo’llab-quvvatlashning to’liq tugashi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Соседние файлы в папке MUSTAQIL ISH

• #

  29.01.202279.13 Кб43CISCO PACKET DASTURIDA SODDA LOYIHA.pkt

• #
• #
• #

  29.01.20221.68 Mб31MS ACCESS DASTURIDA FORMALAR BILAN ISHLASH-Elboyev Baxtiyor.accdb

• #
• #
• #

“ WINDOWS operatsion tizimi” mavzusida ochiq dars ishlanmasida o’zim yaratgan “mo’jizalar maydoni” va “murakkab matematik shakl yaratish” grafik orzanayzerini qo’llab ishlab chiqqan dars ishlanma keltiriladi. Ishlanmada “Informatika” fanini o’qitishda zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib bilim berish, o’quvchilarning fanga bo’lgan qiziqishini oshirish, bilish qobiliyatini rivojlantirish, mustaqil ishlashga o’rgatish, o’quvchini to’gri baholash, yashirinib turgan qobiliyat va istedodini ruyobga chiqarish kabi vazifalar hal qilinadi. Dars ishlanmasi yangi mavzuning barcha o’quvchilar, hatto past o’zlashtiruvchi o’quvchilar tomonidan ham turli o’yinlar, yorqin ranglar orqali oson o’zlashtirilishi, asosiysi, darsda o’quvchining mustaqil ishlashiga hamda barcha o’quvchilarning baholanishiga keng imkoniyat yaratishi bilan individuallik kasb etadi.“ WINDOWS operatsion tizimi” mavzusida ochiq dars ishlanmasida o’zim yaratgan “mo’jizalar maydoni” va “murakkab matematik shakl yaratish” grafik orzanayzerini qo’llab ishlab chiqqan dars ishlanma keltiriladi. Ishlanmada “Informatika” fanini o’qitishda zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib bilim berish, o’quvchilarning fanga bo’lgan qiziqishini oshirish, bilish qobiliyatini rivojlantirish, mustaqil ishlashga o’rgatish, o’quvchini to’gri baholash, yashirinib turgan qobiliyat va istedodini ruyobga chiqarish kabi vazifalar hal qilinadi. Dars ishlanmasi yangi mavzuning barcha o’quvchilar, hatto past o’zlashtiruvchi o’quvchilar tomonidan ham turli o’yinlar, yorqin ranglar orqali oson o’zlashtirilishi, asosiysi, darsda o’quvchining mustaqil ishlashiga hamda barcha o’quvchilarning baholanishiga keng imkoniyat yaratishi bilan individuallik kasb etadi.

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

Windows operatsion tizimi haqida umumiy

Ma’lumot.

Operatsion tizim — bu maxsus dastur bo’lib, bu dastur asosiy vazifasi — kompyuter ishini boshqarish, kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatish, tashqi qurilmalar ishlash holatlarini sozlash va ular bilan muloqotni o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish va ular ishlash holatlarini ta‘minlash. Windows (Windows ,,oynalar’’ degan ma’noni anglatadi) Microsoft (MS) firmasining dastur mahsuli bo`lib, maxsus tayyorgarlikka ega bo`lmagan kompyuterdan foydalanuvchilar uchun mo`ljallangan operatsion tizimdir. Uning asosiy maqsadi-kompyuterdan foydalanishni iloji boricha sodda va o`rganish uchun oson, shu bilan birga, foydalanuvchiga mumkin qadar keng imkoniyatlar yaratish holiga keltirishdir.

Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoft firmasining MS-DOS va Windows dasturlari, Apple firmasining Macintosh dasturi, Unix va Linux dasturlari.

Dunyoning 70% kompyuterlari Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan operatsion tizimlar bilan jihozlangan. Bulardan 1981-yilda yaratilgan — MS-DOS dasturi, 1991-yilda yaratilgan — Windows 3,1 dasturi, 1995-yilda yaratilgan — Windows 95 dasturi, 1998-yilda yaratilgan – Windows 98 dasturi, 2000-yilda yaratilgan — Windows 2000 dasturi, 2001-yilda yaratilgan — Windows Millennium Edition va Windows XP dasturlari. Windows dasturning taniqli bo’lishining asosiy sababi bu — ish jarayoni soddaligi, ko’p vazifali rejim, bir xil ishlash interfeysi va boshqa qulayliklar. Boshqa operatsion tizimlarga o’xshab Windows dasturi ham kompyuter xotirasiga kompyuter yoqilish vaqtda avtomatik ravishda yuklanadi.

Hozirgi kunda keng ommaga taqdim qilinadigan kompyuterlarga WINDOWS operatsion tizimlari o’rnatilib taqdim etilayapti. Agar kompyuterlar ilgariroq olingan bo’lsa, bu kompyuterlarga ham WINDOWS operatsion tizimlarini o’rnatish mumkin.Buning uchun ma’lum shartlar (resurslar) bajarilishi shart. WINDOWS 95/98 operatsion tizimlarini o’rnatish uchun WINDOWS 95 ning minimal varianti uchun 50 Mb hajm vinchesterda bo’sh joy, 8 Mb operativ xotira va protssesor eng kamida (ishlash taktik chastotasi 66 Mgs) 486 bo’lishi lozim.

WINDOWS 98 operatsion tizimini o’rnatish uchun eng kamida 16 Mb operativ xotira, 120 Mb dan 295 Mb gacha qattiq diskda bo’sh joy bo’lishi lozim. Agar WINDOWS ning imkoniyatlaridan foydalanmoqchi bo’lsangiz, Pentium kompyuterlariga WINDOWS tizimini o’rnatganingiz ma’qul.

MS Windows 95 Windowslarning yangi lahjasi emas, balki o`ta murakkab dasturlar majmui bo`lib, shu bilan birga foydalanish uchun oson, operatsion tizimdir.

WINDOWS ning avvalgi lahjalari (masalan, Windows 3.0, 3.1, 3.11, 3.12) asos sifatida MS DOS ni qabul qilgan bo`lsa, Windows 95 o`zi mustaqil bo`lib, kompyuterda boshqa bir operatsion tizimning bo`lishini talab qilmaydi. Lekin shu bilan birga bu muhitda MS DOS va WINDOWS ning eski lahjalari bilan ishlash imkoniyati saqlangan. Bu qo`llanmada WINDOWS ning 9x lahjasi haqida gap borgani uchun lahja nomeri 9x ni tushirib qoldiramiz.

Windows mustaqil operatsion tizim sifatida quyidagi afzalliklarga ega:

– o`zlashtirishda nihoyatda oddiy va imkoniyatlaridan foydalanish ko`lami qulay;

– u yuqori samaradorlikka ega va mazkur xususiyati bilan WINDOWS ning istalgan avvalgi lahjalaridan keskin farqlanadi. Xususan, Microsoft firmasi yangi 32 razryadli yadroni tatbiq etish bilan samaradorlik va ishonchlilikni keskin oshirishga erishdi;

– foydalanuvchi atigi bitta dasturiy ta’minot mahsulotini xarid qilib, qator muhim imkoniyatlarni qo`lga kiritadi: universal tarmoq mijoziga aylanadi, elektron pochtadan foydalana oladi, multimedia vositalaridan bahra oladi va hokazo;

Kompyuter tarmoqlarini ishchi holatida saqlab turish, o`rnatish, sozlash WINDOWS ning ichki imkoniyatlarida mavjud bo`lib, u bunday ishlarni tez bajaradi. Windowsda 32 razryadli NetBEUI, IPXPX yoki TPCIP protokollari va NDIS yoki ODI drayverlari o`rnatilgan NetWare yoki Microsoft kompyuter tarmoqlarini qo`llaydigan ichki imkoniyatlar mavjud.

Kompyuter ( ing . computer — hisoblayman), EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) — oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama. Plug and Play (ula va ishla) texnologiyasi shaxsiy kompyuterlarga yangi qurilmalarni ishlatishdek murakkab jarayonlarni o`rnatadi va sozlaydi. Buning uchun kompyuterda ishlatiladigan qurilma Plug and Play talabiga javob beradigan qurilma bo`lishi talab qilinadi xolos.

Windows turli kompyuter tarmoqlari uchun juda qulay dastur vositasi bo`lib, o`zida taqsimlangan kompyuter tarmoqlari , electron pochta, ko`chma kompyuterlar (inglizcha Notebook), multimedia vositalarini qo`llashi va boshqa xususiyatlari bilan alohida ajralib turadi. Hujjatlarni tahrirlovchi Word muharriri ham Windows tarkibiga kiritilgan. Bundan tashqari, Windows ilgari MS DOS, Windows tizimlari yordamida ishlatiladigan amaliy dasturlar bilan bemalol ishlaydi.Windows uzoq masofada joylashgan kompyuter tarmoqlari bilan ishlashni soddalashtiradi

Windowsdan foydalanish uchun quyidagi qurilmalar bo`lishi talab qilinadi:

— Kamida 486 DX protsessorli kompyuter;

— 8 Mb dan kam bo`lmagan tezkor xotira (16 Mb bo`lsa yaxshi);

— 70-90 Mb bo`sh joyli qattiq disk (WINDOWS ning o`zi 6-10 Mbayt joyni egallaydi) va disketani o`qish uchun qurilma (yaxshisi CD ROM);

— Monitor (yaxshisi SVGA);

— Printer;

Windows bilan ishlash uchun, avvalo, u kompyuter xotirasiga chaqirilishi lozim. Windows operatsion tizim bo`lgani uchun ham u kompyuter ishga tushirilishi bilan yuklanadi va ekranda oyna paydo bo`ladi (qobiq dasturlarda maxsus buyrug`lar yordamida ishga tushiriladi, masalan, Windows 3.1, 3.11 uchun MS DOS ning buyrug`lar satrida Win teriladi va Enter bosiladi).

WINDOWS ning bu ekrani Ish stoli deb ataladi. Sizning odatdagi ish stolingizdagi hujjatlar, asboblar, yozuv qog`ozlari va shu kabilar joylashganidek kompyuter ekranida ham ishlash uchun kerak bo`lgan ma’lumotlar joylashtiriladi (yuqoridagi rasmga qarang). Ish stoli ko`rinishi foydalanuvchi tomonidan o`zgartirib turilishi mumkin. U foydalanuvchi tomonidan ko`p ishlatiladigan dasturlarni joylashtirish uchun qo`llaniladi. Windows ish stolining elementlar to`plami kompyuterning sozlovchilari bilan bog`liq.

Windowsda ko`plab elementlarni yodda saqlash, ajratib olish va ular bilan ishlash oson bo`lishi uchun piktogrammalar (yorliqlar) deb ataluvchi mos rasmchalar qo`yiladi. Ularni ko`pincha ikonalar (timsollar) deb ham ataydilar. Ular mos dasturni xotiraga tez chaqirish (yuklash) imkoniyatini beradi. Mualliflar dasturlar uchun ularning mohiyatini ifodalab beruvchi maxsus rasmchalar tayyorlaydilar. hujjat fayllari uchun piktogramma sifatida o`sha hujjat tuzilgan dasturning belgisi ko`rsatiladi.

Ish stolida quyidagi elementlar joylashgan bo`lishi mumkin:

– papkalar (tizimning va foydalanuvchining papkalari);

– hujjat va dastur fayllari;

– qurilmalar, papkalar va fayllar uchun yorliqlar.

WINDOWS XP— 2002 -yilning yozida ishlab chiqarilgan yangi opеratsion tizim (OT) bo`lib, yuqori darajadagi ishonchliligi, yaxshilangan bеzagi, o`z-o`zini rivojlantirish uchun maxsus vositalari mavjudligi bilan ajralib turadi. WINDOWS XP grafik maxsulotning ko`rinishi, tovush va zamonaviy tеxnologiyalari bo`yicha yaratilgan multimеdia ilovalarini ko`llash imkoniyatlarini yaxshilaydi. Universal Serial Bus (USB) shinasi yordamida tashqi qurilmalarning oson ulanishi va uzib qo`yilishini ta’minlaydi, tеlеvidеnia xamda shaxsiy kompyutеrning imkoniyatlarini birlashtirishga imkon yaratadi. WINDOWS XP ning oldingi vеrsiyalardan, xususan WINDOWS-Me dan asosiy farqi — uning ishlatilishi va Intеrnеtga kirishdagi soddaligi xisoblanadi. Unda Web tеxnologiyasi bo`yicha o`zgaruvchan yordam tizimi va kompyutеr ishlatilishini urgatuvchi 15 ta dastur mavjud. Web- yunaltirilgan intеrfеys foydalanuvchiga kompyutеrda, maxalliy kompyutеr tarmog`ida xamda Web-tеxnologiyada axborotlarning bir xil shaklda ifodalanishini ta’minlaydi va shu bilan birga axborotlar kidiruvini osonlashtiradi. Windows XP ishlatilgan xolda qurilmalarga quyidagi minimal talablar qo`yiladi:

• protsеssor — Pentium-500 mgts va undan yuqori;

• tеzkor xotiraning xajmi — 64 Mbayt va undan katta;

• tizimning standart o`rnatilishi uchun qattiq diskda (vinchеstеrda) 1 Gb bo`sh joy bo`lishi kеrak;

• kompakt-disklar va DVD disklari uchun diskovod;

• monitor — VGA yoki undan xam yuqori aniqlikka ega bo`lgan qurilma;

• kiritish qurilmalari — Microsoft Mouse sichqonchasi yoki o`nga mos boshqa qurilma.

Agar kompyutеrda WINDOWS XP OT urnatilgan bo`lsa, u kompyutеr yoqilishi bilan ishga tushib kеtadi. WINDOWS XP ekranining asosiy qisimlari: • ish stoli — asosiy soxa; • masalalar panеli («Пуск» tugmachasi bilan boshlanadigan qator) — odatda ekranning quyi qismida joylashadi. Ish tugagach, sichqonchani «Пуск» tugmachasida bosib «Завершение работы» bulimini tanlash kеrak, xosil bo`lgan savol-javob oynasida «Включит компьютер» (Kompyutеrni o`chirish) buyrug`ini tanlab, «Да» (Ha) tugmachasini bosish zarur. Bunday kеtma-kеtlik WINDOWS XP tizimiga o`z ishini to`g`ri tugatish va vaqtinchalik fayllarini bеrkitishi uchun imkon bеradi. Kompyutеrni o`chirishdan avval xamisha barcha ochilgan ilovalarni yopib «Zavеrshеniе raboto» rеjimini ishlatish zarur. WINDOWS XP opеratsion tizimining ish stoli WINDOWS XP ish stolida tizim ilovalarining rasmchalari (znachoklar) va bеlgilari (yorliqlar) joylashgan. Tizimning standart o`rnatilishida bu quyidagi ilovalardir: «Мой компьютер» (Mеning kompyutеrim), «Сетевое окружение» (Tarmok muxiti), «Корзина» (Savat), «Вўход в Интернет» (Intеrnеtga chikish). Lеkin Siz, xurmatli o`quvchi, zaruriyatga qarab, ish stolida foydalanayotgan ilovalaringiz yorliqlarini chiqarib olishingiz mumkin. Buning uchun sichqoncha ko`rsatgichini stolning ixtiyoriy bo`sh joyiga olib borib, sichqonchaning o`ng tugmachasini bosish zarur. Namoyon bo`lgan buyruqlar ro`yxatida «Создать» (Yaratish) buyrug`ini tanlab, navbatdagi paydo bo`lgan ro`yxatda «Ярлык» (Yorliq) qatorini bosing. Ekranda «Создать ярлык» (Yorliqni yaratish) savol-javob oynasi namoyon bo`ladi, unda «Обзор» (Ko`rib chikish) tugmachasini faollashtirish kеrak va paydo bo`lgan jildlar va fayllar ro`yxati ichidan kеrakli ilovaning buyruq faylini topish zarur. oyna paydo bo`lgandan kеyin, agar qidirilayotgan elеmеnt to`g`ri bo`lsa «Далее» (Kеyingi) tugmachasini bosish kеrak. Kеyingi oynada «Готово» (Tayyor) tugmachasini bosing. Shu еrning o`zida bеlgining nomini o`zgartirish mumkin. Natijada bеlgi tayyor bo`ladi. Agar ish stoli turli Ilovalar va Dasturlar bеlgilari bilan to`lib kеtsa, uni «tozalash» mumkin. Buning uchun ko`rsatgichni ortiqcha elеmеntga olib borib, sichqonchaning chap tugmachasini bosish xamda tugmachani qo`yib yubormasdan, ko`rsatgichni «Корзина» (Savat) ustiga siljitish zarur, «Корзина» (Savat)ning ustida sichqonchaning tugmachasini qo`yib yuboring. Bu amal bilan Siz ortiqcha bеlgini «Корзина»ga (Savat)ga olib tashlaysiz. Agarda vaqt o`tgan sayin «Корзина» (Savat) yangi fayllar va jildlar bilan to`lib borsa, uni xam tozalash mumkin. Buning uchun «Корзина» bеlgisi ustida sichqonchaning chap tugmachasini ikki marta bosish kerak.

Bunda rasmda ko`rsatilgan ish oynasi paydo bo`ladi. «Корзина«ni tozalash uchun «Файл» mеnyusidagi «Очистить корзину» (Savatni tozalash) buyrug`i ustida sichqonchaning chap tugmachasini bir marta bosing. Oynalar bilan ishlash windows tizimi nеga aynan shunday dеb atalganligini zukko o`quvchi dastur bilan dastlabki ish paytidayoq payqagan bo`lsa kеrak. Bu tizimda ishlash jarayonida kompyutеr Siz bilan oynalar yordamida muloqot yuritadi. Masalan, Ilovalar oyna ko`rinishida namoyon bo`ladi va x.k. Dеmak, oyna WINDOWS ning asosiy ob’еkti ekan. Oynaning bir nеcha turlari mavjud: jildlar(papkalar) oynasi, muloqot oynasi, ilovalar oynasi, ma’lumotlar tizimi oynasi. Jildlar oynasi xujjatlar va ilovalarni izlash, tanlash va yuklash uchun ishlatiladi. Jildlar oynasi WINDOWS ning boshqa ob’еktlari znachoklari va oynani boshqarish elеmеntlarini o`z ichiga oladi. Ilovalar oynasi asosan xujjatlar bilan ishlashda qo`llaniladi. Bu oynalar ilovalarga xujjat sifatida yuklatilgan axborotni va ilovalarni boshqarish elеmеntlarini o`z ichiga oladi. Muloqot oynasi faqat boshqarish elеmеntlarini o`z ichiga olishi bilan boshqa oynalardan farq qiladi. Ular yordamida opеratsion tizim va uning ilovalarini boshqarish mumkin. Ma’lumotlar tizimi oynasi opеratsion tizim va ilovalar ishi xaqidagi ma’lumotlarni o`z ichiga oladi. Endi jildlar oynasining asosiy qisimlarini aniqlashtirib olamiz. Buni «Корзина» (Savat) oynasi misolida ko`rib chiqamiz. Birinchi qator (aksariyat xollarda bu ko`k rangdagi qator) — oyna nomidir. Agarda shu qatordagi Ilovaning rasmchasiga bosilsa, oyna joylanishini va o`lchovlarini bеlgilovchi buyruqlar ro`yxati paydo bo`ladi. O`ng yuqori burchakda uchta tugmacha mavjud: Birinchisi — «Свернут» (Yig`ib olish). U Ilova oynasining masalalar panеlidagi to`rtburchak tugmacha shaklida (darchadеk) yig`ib oladi. Sichqoncha tugmachasini «дарча» ustida bir marta bosish oynaning oldingi o`lchovi va joylashishini tiklaydi. (Bu to`rtburchak tugmachalar barcha minimallashtirilgan oynalar ko`rinishi uchun uning o`lchovini avtomatik ravishda o`zgartiradi). Ikkinchisi — «Развернут» (Yoyish). U Ilova oynasini butun ekranga (yoki xujjat oynasini butun ilova oynasiga) yoyib tashlaydi. Shunga axamiyat bеrish kеrakki, Masalalar panеli oyna maksimallashtirilgan xolda xam kurinib turadi. Sichqoncha «Развернут» (Yoyish) piktogrammasi ustida bosilgandan kеyin uning urnida boshqa ikki kvadratlik piktogramma paydo bo`ladi. Hosil bo`lgan piktogrammaning ustida sichqoncha bosilsa, oyna oldingi xolatiga kaytadi. Uchinchisi — «Закрыт» (Yopish). U joriy ilovani yopadi va bajarilayotgan ishning saqlab kolinmagan natijalarini saqlaydi. (Bu opеratsiya klaviaturada Alt+F4 tugmachalar kombinatsiyasi yordamida amalga oshiriladi.) Joriy Ilovani yopish uchun Ilovaning sistеma mеnyusi tugmachasini ikki marta bosish xam mumkin. Oynadagi kеyingi qator — Mеnyular qatori. Unda bir nеchtadan buyruqlarni o`z ichiga olgan mеnyular joylashgan. Bular «Файл» (Fayl), «Правка» (To`g`rilash), «Вид» (Ko`rinish), «Переход» (O`tish), «Избранное» (Tanlangan), «Справка» (Ma’lumot) mеnyularidir. Oynaning chеtlarida vеrtikal va gorizontal aylantirish tasmalarini ko`rish mumkin. Oynaning quyi qismida xolat qatori joylashgan. Mеnyular qatori ostida piktogrammalar qatori mavjud. Bu qatorda ko`p ishlatiladigan buyruqlar bеlgilari joylashgan. Undan kеyin odatda adrеs qatori joylashadi. «Вид» (Ko`rinish) mеnyusiga kirib, oynada namoyon bo`lgan ob’еktlarning bеlgilarini o`zgartirish mumkin. «Крупнўе значки» (Yirik bеlgilar) buyrug`i ob’еktlarni katta piktogrammalar shaklida ko`rsatadi. «Мелкие значки» (Mayda bеlgilar) buyrug`i ob’еktlarni mayda shaklda, «Список» (Ro`yxat) — ob’еktlarni ro`yxat shaklida, «Таблица» (Jadval) — ob’еktlarni o`nga tеgishli ma’lumotlari (xajmi, yaratilish vaqti, sanasi) bilan birgalikda ko`rsatadi. Ish stolida joylashgan yorliqlar o`lchamini o`zgartirmokchi bo`lsangiz, yana ish stolining bo`sh joyida sichqonchaning o`ng tugmachasini bosasiz. Hosil bo`lgan ro`yxatdan «Свойства» (Xossalar) buyrug`ini tanlang. Namoyon bo`lgan oynada «Параметрў» (Paramеtrlar), so`ng «Настройка» (Sozlash) qismiga kiring. «Рабочий стол» (Ish stoli) qismida ko`rsatgich «Менше» (Kichik) tomonga surilsa, ekrandagi yorliqlar o`lchovi kattalashadi, aksincha, «Болше» (Katta) tomonga surilsa — kichkinalashadi. Joriy oynaning «Фон» qismiga utilsa, ish stolining rasmini, ya’ni fonni o`zgartirish mumkin. Oynadagi ekran namunasining tagida ikkita ustun mavjud: birida naqshlar ro`yxati, boshqasida — rasmlar ro`yxati aks ettirilgan bo`ladi. Kеrakli rasmni tanlab olib, uni ekran namunasida kurganingizdan so`ng, «Применит» (Кўллаш) tugmachasini sichqoncha bilan bossangiz rasm o`zgaradi. Joriy oynaning «Заставка» (Pеshlavxa) qismida Pеshlavxa o`zgartiriladi. Ushbu jarayon yuqoridagi fonni o`zgartirgan kabi amalga oshiriladi. O`zingiz mustaqil ishlab, xar ikki qismning o`xshash tarzda ishlashiga zamin bo`lasiz.

WINDOWS XP ning oldingi versiyalaridan farqi

WINDOWS XP – yangi opеratsion  tizim (OT) bo’lib, yuqori darajadagi ishonchliligi, yaxshilangan bеzagi, o’z-o’zini rivojlantirish uchun maxsus vositalari mavjudligi bilan ajralib turadi. WINDOWS XP grafik maxsulotning ko’rinishi, tovush va zamonaviy tеxnologiyalari bo’yicha yaratilgan multimеdia ilovalarini qo’llash imkoniyatlarini yaxshilaydi.  Universal Serial Bus (USB) shinasi yordamida tashqi qurilmalarning oson ulanishi va uzib qo’yilishini ta’minlaydi, tеlеvidеniе xamda shaxsiy kompyutеrning imkoniyatlarini birlashtirishga imkon yaratadi.

WINDOWS XP ning oldingi vеrsiyalardan asosiy farqi — uning ishlatilishi va Intеrnеtga kirishdagi soddaligi xisoblanadi. Unda Web tеxnologiyasi bo’yicha o’zgaruvchan yordam tizimi va kompyutеr ishlatilishini o’rgatuvchi 15 ta dastur mavjud. Web- yo’naltirilgan intеrfеys foydalanuvchiga kompyutеrda, maxalliy kompyutеr tarmog’ida xamda Web-tеxnologiyada axborotlarning bir xil shaklda ifodalanishini  ta’minlaydi va shu bilan birga axborotlar  qidiruvini osonlashtiradi.

WINDOWS XP ishlatilgan xolda  qurilmalarga quyidagi minimal talablar qo’yiladi:

• 
  protsеssor — Pentium-100 mgts va undan yuqori;
  
• 
  tеzkor xotiraning xajmi — 16 Mbayt va undan katta;
  
• 
  tizimning standart o’rnatilishi uchun qattiq diskda (vin­chеstеrda) 195 Mb bo’sh joy bo’lishi kеrak, lеkin tizim­ning konfiguratsiyasi va tanlangan qismlar soniga qarab, 120 dan 295 Mb gacha bo’sh joy zarur bo’lishi mumkin;
  
• 
  kompakt-disklar va DVD disklari uchun diskovod;
  
• 
  monitor — VGA yoki undan xam yuqori aniqlikka ega bo’lgan qurilma;
  
• 
  kiritish qurilmalari — Microsoft Mouse sichqonchasi   yoki unga mos boshqa qurilma.
  

WINDOWS XP  ekranining asosiy qismlari:

• 
  ish stoli — asosiy soxa;
  
• 
  masalalar panеli («Pusk» tugmachasi bilan boshlanadigan qator) — odatda ekranning quyi qismida joylashadi.
  

Ish tugagach, sichqonchani «Pusk»  tugmachasida bosib «ЗАВЕРШЕНИЕ РАБОТЫ» bo’limini tanlash kеrak, xosil bo’lgan savol-javob oynasida «ВЫКЛЮЧИТЬ КОМПЬЮТЕР» (Kompyutеrni o`chirish) buyrug’ini tanlab, «ДА» (Ha) tugmachasini bosish zarur. Bunday kеtma-kеtlik WINDOWS XP tizimiga o’z ishini to’g’ri tugatish va vaqtinchalik fayl­larini bеrkitishi uchun imkon bеradi.Kompyutеrni o’chirishdan avval xamisha  barcha ochilgan ilovalarni yopib «ЗАВЕРШЕНИЕ РАБОТЫ» rеjimini ishlatish zarur.

Xulosa

Mamlakatimizda ta’limga e’tibor yildan – yilga ortmoqda.Keyingi yillarda ko`plab yangi, zamonaviy kasb – hunar kollejlari,akademik litseylar qurilib ishga tushirildi, eskilari esa rekonstruktsiya qilindi. Ularning moddiy – texnika bazasi zamonaviy qurilma va asbob –uskunalar, axborot vositalari bilan jihozlandi. Muxtaram 1-Prezidentimiz I.A.Karimov so’zlari bilan aytganda, “hozirgi axborot, kommunikatsiya, kompyuter texnologiyalari asrida, internet kundan-kunga hayotimizning barcha jabhalariga tobora chuqur va keng kirib borayotgan bir paytda, odamlarning ongi va tafakkuri uchun kurash hal qiluvchi ahamiyat kasb etayotgan bir vaziyatda bu masalalarning jamiyatimiz uchun naqadar dolzarb va ustuvor bo’lib borayotgani haqida gapirib o’tirishga hojat yo’q”. Bugungi kunda Informatika va axborot kommunikatsiya texnologiyalari sohasi jadal rivojlanmoqda, shu bilan birgalikda kompyuter tarmoqlari ham. Biz yoshlar o’zimiz va o’zimizdan keyingi avlodlarga Informatika va axborot kommunikatsiya texnologiyalari sirlarini chuqurroq o’rganishlari uchun yordam berishimiz kerak. Aniqlandiki Windows XP operatsion tizimi distributivi o’lchami qanchalik kichik bo’lsa ushbu operatsion tizim o’rnatilgan kompyuter tezroq ishlar ekan sababi ortiqcha dasturlarning operativ hotira hamda qattiq diskdan joy egallamasligi ekan. Shuning uchun ham oldimizga ishlatuvchining talabidan kelib chiqqan holda shaxsiy yengillashtirilgan Windows XP distributivini yaratishni o’rgatuvchi dasturni yaratishni maqsad qilib oldik. Multimediali qo`llanmalarni yaratishni juda ko’p dasturlash tillarida yaratish mumkin. Lekin ularning hammasi ham talabimizdan kelib chiqqan holda qo’llanma yaratishga mos kelmaydi. Yaratilgan o’quv qo`llanma Windows XP operatsion tizimi asosida shaxsiy operatsion tizimini yig’ishni o’rgatuvchi multimediali qo’llanma yaratishga bag’ishlangan bo’lim hozirgi kunda ommaviy ishlatilib kelinayotgan Windows XP asosida bajarilgan. Qo’llanmani yaratish jarayonida uni yaratish algoritmi o’rganib chiqildi, strukturaviy tuzilishi yaratildi hamda ishlatuvchiga qulay bo’lgan interaktiv dizaynli interfeys yaratilib Camtasiya Studio dasturida yozib olingan multimedia dasturlari flv flash formatida saqlanib flash dasturi yordamida bitta qobiqqa joylashtirildi. Yaratilgan o’quv qo’llanma nafaqat talabalarga, balki shaxsiy operatsion tizimini yaratish ishtiyoqidagi xavaskor ishlatuvchilarga ham yordam beradi degan umiddamiz.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   G`ulomov S.S.va boshk. «Axborot tizimlari va texnologiyalari». «Sharq», Toshkent, 2000.
   
2. 
   Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlari va texnologiyalari. O`quv qo`llanma S.S. Gulomovning umumiy taxriri ostida T:2004
   
3. 
   M.T.Azimjanova, Muradova, M.Pazilova. Informatika va axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. T: “O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, 2013 y.
   
4. 
   M. Aripov va boshqalar. Informatika, informasion texnologiyalar. – T: 2004.
   
5. 
   “Axborot tizimlari va texnologiyalari”: Oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun darslik//Mualliflar jamoasi: S.S.G‘ulomov, R.X.Alimov, X.S.Lutfullayev va boshk./; S.S.G‘ulomovning umumiy taxriri ostida.-T.: «Sharq», 2000.- 592 b.
   
6. 
   Ayupov R.X., Ismoilov S.I., Ayupov X.R. Xususiy kompyuterlarda ishlash. “Microsoft Word 2000 matn muharriri”. – T: TMI, 2002. 124 bet
   
7. 
   Aripov M.M, Muxammadiyev J..U “Informatika va informatsion texnologiyalar”. O‘quv qullanma. Toshkent shaxri, 2005 -yil.
   
8. 
   Makarova “ Informatika “ Toshkent sh 2005 -yil.
   
9. 
   Ermatov SH “Shaxsiy kompyuterlarning operatsion tizimlari , kurilmalari va vositalari”. Toshkent 2007 -yil.
   

Do’stlaringiz bilan baham:

1


OPERATSION SISTEMA BILAN ISHLASH

2


REJA: Operatsion sistemalar. Windows XP operatsion sistemasi. Windows ish stoli. Asosiy obektlar va boshqarish usullari. Windows 7 haqida

3

4


Operatsion sistemaning vazifasi kompyuter ishini boshqarishdan iborat, yani u dasturlarni ishga tushiradi, malumotlar ximoyasini taminlaydi, foydalanuvchilarning va dasturlarning talablari boyicha turli servis amallarini bajaradi, printer va boshqa kompyuterga ulangan «tashqi» qurilmalar ishini boshqaradi. Kompyuterga yuklanuvchi ixtiyoriy dastur operatsion sistema xizmatidan foydalanadi, shuning uchun bu dastur faqat unga shu xizmatlarni taminlab beruvchi OS boshqaruvida ishlaydi. Osni tanlash juda muxim, chunki u foydalanuvchi kompyuterida kaysi dasturlar bilan ishlash mumkinligini, uning malumotlari ximoyasining darajasini, qanday apparat vositalari kerakligini va xakozolarni aniqlaydi.

5

6


Windows (inglizcha Windows- oynalar degan manoni anglatadi) Microsoft (kiskacha MS) firmasining programma maxsuli bo’lib, maxsus tayyorgarlikka ega bo’lmagan kompyuterdan foydalanuvchilar uchun mo’ljallangan operatsion sistemadir. Uning asosiy maqsadi- kompyuterdan foydalanishni iloji boricha sodda va o’rganish uchun oson, shu bilan birga foydalanuvchiga mumkin kadar keng imkoniyatlar yaratish xoliga keltirishdir. Microsoft firmasi garchand Windows dasturini dastlab 1983 yilda yaratgan bolsada, yildan-yilga uni takomillashtirmokdalar. Dastlab Windows 3.0, 3.1, 3.11, 3.12 versiyalari, 1995 yilda Windows 95, 1998 yilning yozida yangi Windows 98 va yillarda Windows OS ning mos ravishda Windows-2000, ME, XP korinishlari yaratilib, yoqori darajadagi ishonchliligi, yaxshilangan bezagi, oz- ozini rivojlantirish uchun maxsus vositalari mavjudligi bilan ajralib turadi.

7

8


Windows 98 dan yoqori korinishlari grafik maxsulotning korinishi, tovush va zamonaviy texnologiyalar boyicha yaratilgan multimedia ilovalarini qollash imkoniyatlarini yaxshilaydi. Universal Serial Bus( USB) shinasi yordami tashqi qurilmalarning oson ulanishi va ozib quyillishini taminlaydi, televidenie hamda shaxsiy kompyuterning imkoniyatlarini birlashtirishga imkon yaratadi. Windows XP va undan yoqori korinishning oldingi versiyalaridan asosiy farki-uning ishlatilishi va Internetga kirishdagi soddaligi hisoblanadi. Ularda Web texnologiyasi boyicha ozgaruvchan yordam tizimi va kompyuter ishlatilishini urgatuvchi 15 ta dastur mavjud. Web–yunaltirilgan interfeys foydalanuvchiga kompyuterda, lokal kompyuter tarmogida ham Web–texnologiyada axborotlarning bir shaklda ifodalanishini taminlaydi va shu bilan birga axborotlar kidiruvini osonlashtiradi.

9


Kop saytlarda Windows 7 operatsion tizimini ornatish haqida maqolalar mavjud, bazi birlari nomiga yozilgan, bazilari tushunarsiz yozilgan, foydalanuvchilar uchun yozilganlari kam. Shunday bolsa ham, bu maqolalarning kopi rus tilida. Shu sababli, maqolani ozbek tilida, imkon qadar tushunarli yozishga harakat qilaman. Biz Windows 7 Ultimate 64x operatsion tizimini ornatamiz. Dastlab, operatsion tizim diskini kompyuterga qoyib, shu diskdan yuklanishni biosda korsatib otamiz, yani kompyuter yonganda dastlab shu disk ishlasin. Agar bunday qilish qolingizdan kelmasa, diskni kompyuterga qoyib, uni yoqing, odatda avtomat disk oqiladi(kop hollarda). Shunda ekranga quyidagi oyna chiqadi va diskdan yuklanish uchun istalgan biror tugmani bosish talab qilinadi. Biror tugmani bosib, kompyuterni disk orqali yuklanishiga zamin yaratamiz(zamin yaratamiz ). Zamin yaratgandan song, quyidagi oynaga duch kelamiz.

10


Rus tilini tanlaymiz, chunki ozbek tili yoq. Далее Установить

11


Albatta, litsenziya shartlariga rozi bolamiz, Далее Yangilash yoki toliq ornatishdan biri tanlish kerak boladi, biz «Полная установка«bolimini tanlaymiz. Chunki ornatilish toliq va boshidan amalga oshirilishi kerak.

12


Kompyuterga ulangan disklarni qism(razdel)larga bolamiz. Bizning holda bitta disk mavjud, bu diskni kamida ikkiga bolish shart, asosiy qism(tizim fayllari joylashadi), ikkinchisi zaxira qism(yuklanturguvchi(windows loader, bootmgr) dasturi joylashadi). «Создать«yozuvi orqali diskni bolamiz, zaxira qism ozi avtomat hosil boladi Mb asosiy qismga ajratdim, Windows 7da zaxira qism 100mbni tashkil qiladi. Qolgan joy(10.5Gb) bosh qoldirildi. Mening diskim kichik bolgani uchun, asosiy qismga kam joy berdim(20gb atrofida), siz bunday qilmang, kamida 40gb joy ajrating. Chunki operatsion tizim(Windows 7 Ultimate) taxminan 11 Gb joy oladi.

13


Shundan song, fayllar kochirilishi va ularni ochib, ornatilish boshlanadi Ornatilish tugaganidan song, kompyuter qayta yuklanadi va sozlash ishlari boshlanadi, dastlab kompyuter foydalanuvchisi nomi va kompyuter nomi kiritilish soraladi.

14


Shu bosqichdan song, ornatilish yakunlanadi, tizimni ishlatish mumkin.

15

16


Windows OS dan foydalanish vaqtida kamida quyildagi qurilmalar bo’lishi talab qilinadi: protsessor –Pentium-100 mgts va undan yoqori; tezkor xotiraning hajmi – 16 Mbayt va undan katta tizimning standart urnatilishi uchun qattiq diskda (vinchesterda) 195 Mb bo’sh joyl bolishi kerak, lekin tizimning konfiguratsiyasi va tanlangan qismlar soniga qarab, 120 dan 295 Mbgacha bush joy zarur bolishi mumkin; kompakt disklar va DVD disklar uchun diskovod; Monitor ( EGA, VGA, yaxshisi SVGA ); Printer; Klavivtura va sichqoncha.

17

18


Windows OS dan foydalanish interfeysi Agar kompyuterda Windows OS urnatilgan bolsa, u kompyuter yoqilishi bilan ishga tushib ketadi va natijada ekranda quyildagi korinish paydo boladi: Windows OS ekranining asosiy qismlari: Ish stoli- asosiy soha; Masalalar paneli (Pusk tugmachasi bilan boshlanadigan qator)–odatda ekranning quyil tomonida joylashadi.

19

20


3. Windows XP ish stoli. Asosiy obektlar va boshqarish usullari. Windowsning ekranda ochilgan oynasi Ish stoli deb ataladi. Sizning odatdagi ish stolingizdagi hujjatlar, asboblar, yozuv qogozlari va shu kabilar joylashganidek kompyuter ekranida ham ishlash uchun kerak bo’lgan malumotlar joylashtiriladi. Ish stoli har doim foydalanuvchi tomonidan o’zgartirib turilishi mumkin. U foydalanuvchi ko’p ishlatadigan programmalarni joylashtirish uchun ko’llaniladi. Windows ish stolining elementlar yigindisi kompyuterning sozlovchilari bilan bogliq. Windowsda ko’plab elementlarni yodda saqlash, ajratib olish va ular bilan ishlash oson bo’lishi uchun piktogrammalar deb ataluvchi mos rasmchalar ko’yiladi. Ularni ko’pincha ikonalar (timsollar) deb ham ataydilar. Mualliflar programmalar uchun ularning moxiyatini ifodalab beruvchi maxsus rasmchalar tayyorlaydilar. Xujjat fayllari uchun piktogramma sifatida o’sha hujjat tuzilgan programmaning belgisi ko’rsatiladi.

21

22


Ish stolida quyildagi elementlar joylashishi mumkin: papkalar (sistemaning va foydalanuvchining papkalari); hujjat va programma fayllari; qurilmalar, papkalar va fayllar uchun yorliklar; Birok, odatda ekranda ko’prok xollarda sistema papkalari va ko’p murojaat qilinadigan obektlarning yerliklari joylashgan bo’ladi. Sistema papkalari -Windows XP OS tomonidan tashqil etilgan papkalardir. Sistema papkalariga quyildagilar kiradi: Мой компьютер (Mening kompyuterim). Bu papka siz ishlayotgan kompyuterning obrazi bo’lib, uning yordamida Siz kompyuter resurslariga (yani, qattiq, hamda yumshoq disklar, CD-ROM, tarmoq disklariga ulanish va shu kabilar) kirishingiz mumkin. Сетевое окружение (Tarmok doirasi). Bu dastur maxalliy tarmoq kompyuterlari ro’yxatini ko’rib chiqish va ularning resurslariga kirish uchun ishlatiladi. Internet Explorer. Internetdagi WEB saxifalarini ko’rib chiqish programmasi. U Windowsning oxirgi namunalariga kiritilgan.

23

24


Корзина (Savat). Olib tashlangan (yo’kotilgan) fayllarni vaqtincha saqlovchi joy bo’lib, u o’sha fayllarni kerak bo’lganda qayta tiklashi mumkin. Bu savatga Windows vositalari bilan olib tashlangan fayl joylashtiriladi. Bundan tashqari, faylni yo’qotish uchun sichqoncha yordamida uni savat belgisiga ko’chirib qo’yish mumkin. DOS vositalari bilan yo’kotilgan fayllarni bu programma vositalari bilan tiklash mumkin emas. Savatni davomli ravishda tozalab turish, yani kerakli fayllarnigina saqlash tavsiya etiladi, chunki bu yerga joylashtirilgan fayllar ham xotirada joy egallaydi Портфель. Bu dastur ikki kompyuter bilan ish olib borilayotganda fayllarni sinxronlashtirishni (so’nggi namunalarga almashtirishni) taminlaydi. Masalan, Siz ishni «uyga» olmoqchi bo’lsangiz Портфель dan foydalanishingiz mumkin. Входящие (Kiruvchilar). Bu Windowsning xabarlar sistemasidir. o’rnatilgan (belgilangan) dasturlarga qarab elektron pochtaning u yoki bu turiga ulanishini taminlashi mumkin. Ish stolida Мой компьютер (Mening kompyuterim) va Корзина (Savat) sistema papkalarining bo’lishi shart.

25

26


Windows XP menyulari. Menyu — bu biror operatsiyani bajarish imkonini beruvchi buyruqlar majmuidir. Menyu bandlari orasida buyruklardan tashqari qism menyuga kirish imkonini beruvchi bandlar ham bo’lishi mumkin. Bu holda biz ierarxik yoki ichma-ich joylashgan menyu bilan ishlaymiz. Menyo’lar monitor ekranida joylashishiga ko’ra, vertikal va gorizontal menyularga bo’linadi. Programma oynalarining menyusi gorizontal bo’lib, u sarlavha satrining tagida joylashgandir. Vertikal menyu-yoqoridan pastga qarab ochiluvchi menyudir. Windows XP da vertikal menyuning boshqa ko’rinishi, suzib chiquvchi (pop up) deb nomlangan va pastdan yoqoriga qarab ochiluvchi ko’rinishi ham ishlatilgan. Sistemaning asosiy menyusi ana shunday menyudir. Suzib chiquvchi menyuning yana bir turi- konteks menyu deb nomlanuvchi, oynaning ixtiyoriy joyida sichqonning o’ng klavishini bosganda ochiluvchi menyudir.

27

28


Menyular sistemasida ishlatiladigan shartli belgilashlar: agar menyu bandi davomida ko’p noqta (…) berilsa, shu band bajarilganda muloqot oynasi ochiladi; agar menyu bandi davomida uchburchak (() berilsa, shu band bajarilganda qism menyu ochiladi; agar menyu bandi kul rang harflarda yozilgan bo’lsa, menyuning shu bandi ayni vaqtda faol emasligini bildiradi; agar menyu bandi davomida tugma yoki tugmalar kombinatsiyasi ko’rsatilgan bo’lsa, u holda menyuning shu bandini menyuga kirmasdan turib klaviatura yordamida ko’rsatilgan tugmalarni bosib bajarish mumkin. Bu tugmalar akselerator tugmalar ( shortcut keys) deyiladi; menyu bandidagi tagiga chizilgan harf qaynoq tugma (hot key) deb nomlanadi. Menyu faol vaqtda klaviaturadan shu harfni bosib buyruqni bajarish mumkin; agar menyu bandi oldida kalin noqta (() yoki (() belgisi bor bo’lsa alternativ variantlardan birortasi tanlanganini bildiradi

29

30


Asosiy menyuning yoqori qismidagi bo’limidan tashqari barcha bandlari standartdir. Bu menyuning ko’rinishi quyildagicha: Все программы /Programs-Programmalar Документы /Documents-Hujjatlar Настройка/Settings-Sozlash Поиск/Find-Qidirish Справка/Help-Malumot Выполнить/Run-Bajarmoq Выключение /Shut down-Ishni tugatmoq.

31

32


Kontekst menyu. Kontekst menyu oynaning ixtiyoriy joyida sichqonchaning o’ng tugmasini bosish yordamida ochiladi. Bu menyu bandlari qaysi element ajratilgani, qanday operatsiya bajarilayotgani va shu kabi holatlarga bogliq holda o’zgaradi. Windows XP da ishlash jarayonida kompyuter Siz bilan oynalar yordamida muloqot yuritadi, ilovalar oyna korinishida namoyon boladi va h.k demak, oynaning asosiy qismlarini aniqlashtirib olishimiz kerak. Birinchi qator-oyna nomidir. Agar shu qatordagi ilovaning rasmchasi bosilsa, oyna joylanishini va olchovlarini belgilovchi buyruklar ruyxati paydo boladi. Ung burchakda 3 ta tugmacha mavjud: –«Свернуть» (Yigib olish). U ilova oynasini masalalar panelidagi turtburchak tugmacha shaklida (darchadek) yigib oladi. Sichqonni «darcha» ustida bir marta bosish oynaning oldingi olchovi va joylashishini tiklaydi

33

34


-«Развернуть» (Yoyish). U ilova oynasini butun ekranga (yoki hujjat oynasini butun ilova oynasiga ) yoyib tashlaydi. Masalalar paneli oyna maksimallashtirilgan holda ham korinib turadi. Sichqoncha «Развернуть» (Yoyish) piktogrammasi ustida bosilgandan keyin uning ornida boshqa piktogramma paydo boladi. Hosil bolgan piktogrammaning ustida sichqoncha bosilsa, oyna oldingi holatiga qaytadi. -«Закрыть» (Yopish). U joriy ilovani yopadi va bajarilayotgan ishning saqlab qolinmagan natijalarini saqlaydi. Bu operatsiya klaviaturada Alt +F4 tugmachalar kombinatsiyasi yordamida amalga oshiriladi. Oynadagi keyingi qator – menyular qatori. Bunda bir nechtadan buyruqlarni oz ichiga olgan menyular joylashgan. Menyo’lar qatori ostida piktogrammalar qatori mavjud. Bu qatorda kop ishlatiladigan buyruqlar belgilari joylashgan.

35

36


Foydalaniladigan adabiyotlar: Симонович С.В. Windows- 98. учебный курс.19 уроков для освоения операционной системы. С. Петербург, Москва T.X. Xolmatov, N.I. Taylakov, U.A.Nazarov Informatika va Hisoblash texnikasi. «Uzbekiston milliy entsiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, T 2001 Симонович С.В ва бошкалар Общая информатика, Специальная информатика, Практическая информатика, Москва,