Windows ж?йесіні? бас?а ж?йелерден ?андай айырмашылы?ы бар

САБА? ЖОСПАРЫ

Саба?ты? та?ырыбы: WINDOWS операциялы? ж?йесіні? негізгі сипаттамалар мен ?осымша м?мкіндіктері.Ж?йе параметрлерін реттеу.Бас?ару панельдерін :ж?йе,ба?дарлама мен жабды?тарды ?ою ж?не алып тастау,шрифтер.экран.тіл.стандарттар.Файлдар мен папкалар.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділігі: О?ушыларды? операциялы? ж?йе ж?не оны? т?рлерін типті операциялы? ж?йе туралы ж?не оны? баптауды, файлдар мен ?апшы?тарды іздеу туралы білімдерін ?алыптастыру.

Т?рбиелігі: Жан-жа?ты болу?а, ?з бетімен ж?мыс істеуге т?рбиелеу.

Дамытушылы?ы: О?ушыларды? есте са?тау ж?не зейіндік ?абілеттерін дамыту. П?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты? ?ту ?дісі: с?здік, к?рнекі, практикалы?

Саба?ты? к?рнекілігі: компьютерлер, топтамалар, тест с?ра?тары т.б.б.

О?ыту формалары: жеке, топты? ж?не ?жымды?.

Саба?ты? барысы:

а) ?йымдастыру кезе?і

б) саба? с?рау

в) ба?алау

г) жа?а саба?

д) бекіту

е) ?йге тапсырма

ж) ?орытынды

?о?ырау со?ылып саба? бастал?ан со? балаларды ?йымдастыра отырып саба?ты бастаймын.

Саба?ты? ?ту барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і.

ІІ. ?йге берілген тапсырманы тексеру.

(Практикум ж?мыстарын тал?ылау)

?ткен саба?тар бойынша ?айталау с?ра?тары:

• Компьютер дегеніміз не?
• А?паратты? ??ралдар неден т?рады?
• Компьютерді? ба?дарламалы? жаса?тамасына нелер кіреді?
• Ба?дарламалау ж?йелері не ?шін ?олданылады?

ІІІ. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру.

Операциялы? ж?йе дегеніміз не?

Операциялы? ж?йе компьютерді? барлы? ??рыл?ыларыны? ж?мысын ж?не програмалы? жасауыны? ж?мысын бас?арук ?шін ?ажет екенін білесі?дер. Ол компьютер мен адамны? арасында?ы байланысты ?амтамасыз етеді, демек, Операциялы? ж?йе — б?л компьютерді? іске ?ос?ан кезде ж?ктелетін ж?не барлы? ??рыл?ыларды? ж?мысын бас?аратын арнайы программа. Операциялы? ж?йе – ол есептеу процестері мен компьютерді бас?ару ж?не пайдаланушы мен аппаратураны байланыстыратын жина?тал?ан программа. Операциялы? ж?йе адам мен компьютерді? электронды? ??рауыштары ж?не ?олданбалы программалар арасында келістіруші ?ызметін ат?арады. Ол адамны? программаларды іске ?осуына, барлы? м?мкін деректерді олар?а беруге ж?не олардан алу?а, программа ж?мысын бас?ару?а, компьютерді? ж?не о?ан ?осыл?ан ??рыл?ыларды? параметрлерін ?згертуге, ресурстарды ?айта б?ліп беруге м?мкіндік береді. Дербес компьютерде ж?мыс істеу, шынында, оны? операциялы? ж?йесімен ж?мыс істеу болып табылады.

Біз ?шін компьютермен ?арым-?атынас жасауды? ?олайлы ?дісі –операциялы? ж?йе ?амтамасыз ететін интерфейс ма?ызды.

Операциялы? ж?йелерді жіктеу.

Дербес компьютерге арнал?ан операциялы? ж?йелер бірнеше параметрлері бойынша ерекшеленеді. Атап айт?анда, ОЖ-лер:

• Бір міндетті ж?не к?п міндетті ?атар ат?аратын;
• Бір адам пайдаланатын ж?не бірнеше адам пайдаланатын;

Б?дан бас?а операциялы? ж?йені? командалы? немсее графикалы? (немесе екеуі бір міндетті) к?п терезелі интерфесі болы м?мкін.

Бір міндетті операциялы? ж?йелер ?ай кезде де адамны? компьютерде тек бір ?ана іспен ш??ылдануына? я?ни тек бір ?ана м?селені шешуіне м?мкіндік береді.

К?пміндетті ж?йелер бірнеше программаны ?атар іске ?осу?а м?мкіндік береді.

Бір адам ?ана пайдаланатын операциялы? ж?йелер компьютерде тек бір ?ана адамны? ж?мыс істеуіне м?мкіндік береді.

Бірнеше адам пайдаланатын ж?йеде ?р бір пайдаланушы ?з а?паратына пароль енгізіп, тек ?зіні? ?ана аша алатын а?паратына шы?а алады.

?рбір ОЖ ?ш міндетті б?ліктен т?рады:

І. Ядро – командалы? интерпретатор, программалы? тілден «темір» тіліне аударатын аудармашы, машина кодасыны? тілі.

ІІ.Драйвер- компьютер ??рамына кіретін ?рт?рлі ??рыл?ыларды бас?ару?а с?йкес келеді, мысалы, принтер драйвері, сканер драйвері, ж?йелік картаны? драйвері.

ІІІ. Интерфейс — пайдаланушы компьютермен байланысып, ?арым-?атынаста болатын ы??айлы ?абы?.

Операциялы? ж?йелер топтамасы

Дербес компьютер ?шін операциялы? ж?йелерді? бірнеше ?р т?рлі ж?птары даярлан?ан: Microsoft MS DOS фирмасыны? операциялы? ж?йесі Windows (95,98,ME,NT,2000, XP, Vista ), Linex Apple фирмасыны? дербес компьютерлерінде MAC OS операциялы? ж?йесіні? ?р т?рлі версиясы ?олданылады. Серверде к?біне Windows NT/XP ж?не UNIX операциялы? ж?йелері пайдаланылады.

Операциялы? ж?йе топтамасыны? ма?ызды белгілеріні? бірі ЭЕМ ресурстарын бас?ару ерекшелігі болып табылады. Б?л б?рінен б?рын к?пма?саттылы?ты ?олдау. Бір мезгілде орындалатын процестерді? санына байланысты операциялы? ж?йелер екі топ?а б?лінеді:

1. біртапсырмалы
2. к?птапсырмалы

Біртапсырмалы операциялы? ж?йелерді? пайдаланушы?а бір программаны ж?ктеуге м?мкіндік береді.

К?птапсырмалы операциялы? ж?йелер пайдаланушы?а бір мезгілде бірнеше программаны ж?ктеуге м?мкіндік береді.

Топтаманы? келесі белгісіне к?п?олданушы режимді ?олдау жатады. Оны? екі т?рі белгілі.

1. Бірпайдаланушы
2. к?ппайдаланушы

Бірпайдаланушы операциялы? ж?йелер компьютерде бір ?ана пайдаланушы?а ж?мыс жасау?а м?мкіндік береді.

К?ппайдаланушы операциялы? ж?йе ?уатты компьютерді? к?мегімен бір мезгілде бірнеше пайдаланушыны? ж?мыс істеуін ?амтамасыз етеді.

Сонымен ?атар операциялы? ж?йелерді? командалы? ж?не / немесе графикалы? интерфейсі бар.

Графикалы? интерфейсті операциялы? ж?йелерде командаларды пайдаланушы тыш?анны? к?мегімен енгізе алады, ал командалы? жол режімінде командаларды клавиатураны? к?мегімен енгізеді.

Біз ?азіргі кезде ке? тара?ан Windows операциялы? ж?йесімен танысуды жал?астырамыз. Windows с?зі а?ылшын тілінен аудар?анда «терезелер» деген ??ым береді.

Windows –графикалы? (терезелі) операциялы? ж?йе. Экранда график т?рінде ОЖ-ні бас?ару элементтері бейнеленген ж?не пайдаланушы оны? ?осымшаларында?ы ?ажетті элементті тыш?анны? к?мегімен та?дай алады.

Файлдар мен бумалар

Мынадай жа?дайды елестеті?із, сіз жа?сы к?ретін кітабы?ызды жо?алтып, оны еш жерден таба алмады?ыз. Біра? сіз оны ата-ана?ыздан с?рауы?ыз?а болады, м?мкін ана?ыз оны бас?а жерге ?ой?ан шы?ар. Сол сия?ты компьютерде де ?андай да бір файлды жо?алтып алу?а болады, біра? компьютер оны ?айда ?ой?анын айта алмайды. Б?л жа?дайда к?мекке Іздеу (Пойск) немесе Табу (Найти) командалары келеді.

Іздеу командасы компьютерде кез келген файлды тез тауып бере алады. Ол ?шін обьектіні, оны? атын, ??рылу датасын, ?лшемін білу керек.

Команданы ша?ыру ?шін мына ?рекеттерді орындау ?ажет.

1. Жіберу батырмасына шерті?із
2. Табу пунктін та?да?ыз
3. Файлдар ж?не бумалар пунктін та?да?ыз
4. Файлдар ж?не бумалар атын іздеу ?рісінде файл атын немесе файл атыны? фрагментін енгізі?із
5. М?тінді іздеу ?рісіне м?тін фрагментін енгізуге болады;
6. ?айдан іздеу ?рісінен іздеу ж?ргізілетін диск немесе бас?а обьекті та?дау?а болады.
7. Табу батырмасына шерті?із.

IV. Саба?ты бекіту.

Жа?а саба?ты бекіту с?ра?тары:

1. Операциялы? ж?йе дегеніміз не?
2. Операциялы? ж?йе не ?шін ?ажет?
3. Интерфейс деген не?
4. Операциялы? ж?йелер ?алай жіктеледі?
5. Бір міндетті ж?не к?п міндетті операциялы? ж?йелерді? айырмашылы?ы ?андай?
6. ?андай операциялы? ж?йелерді білесіз?
7. К?птапсырмалы операциялы? ж?йелерді? біртапсырмалы операциялы? ж?йелерден айырмашылы?ы ?андай?
8. К?ппайдаланушы операциялы? ж?йелерді? бірпайдаланушы операциялы? ж?йеден негізгі айырмашылы?ы неде?
9. Іздеу командасы не ?шін ?олданылады?
10. ?андай белгілер бойынша Іздеу командасы ар?ылы обьектіні табу?а болады?

?йге тапсырма: Операциялы? ж?йе. Операциялы? ж?йелер топтамасы. Файлдар мен бумалар

Саба?ты ?орытындылау: Жа?а материалды пысы?тау, о?ушыларды? ме?герген білімдерін талдау, ба?алау.

Операциялық жүйелер

Операциялық жүйе дегеніміз компьютердің барлық әрекеттерін басқаратын машиналық кодта жазылған программа. Операциялық жүйе міндетті үш бөліктен тұрады: ядро, драйвер және интерфейс.

Ядро (командалық интерпретатор) – үнемі жедел жадыда орналасатын операциялық жүйенің бөлігі. Ол программалық тілден машиналық кодтар тіліне аудару қызметін атқарады. Драйвер – жеке сыртқы құрылымды басқаратын операциялық жүйенің программасы. Ол компьютер мен құрылғының әрекеттестігін басқарады. Пайдаланушы мен компьютердің арасындағы байланысты интерфейс қамтамасыз етеді. Интерфейс – программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы сұқбат жүргізу шарттары мен келісім шарттары.

Операциялық жүйелер: МS DOS, Windows, Unix, Linux, OS/2 және т.б. Операциялық жүйелер бірміндетті және көпміндетті болып бөлінеді. Бірміндетті операциялық жүйе — бір уақытта тек бір ғана тапсырманы орындай алатын операциялық жүйе. Оған МS DOS операциялық жүйесін мысалға келтіруге болады. Көпміндетті операциялық жүйе бір мезгілде бірнеше тапсырманы орындауға мүмкіндік береді. Мысалы: Windows операциялық жүйесінде компьютерде мәтін тере отырып, әуен тыңдауға және дәл осы сәтте басқа құжатты баспаға жіберуге болады.

Операциялық жүйені, пайдаланушылардың санына байланысты, жалғызпайдаланушылық және көппайдаланушылық деп бөлуге болады.

Операциялық жүйелерді үлкен екі топқа бөледі:

1) Microsoft фирмасының Windows операциялық жүйелері

2) Linux жүйесінде құрылған операциялық жүйелер.

Ең алғашқы 86-DOS деп аталатын операциялық жүйені 1980 жылы Seattle Computer Products фирмасы шығарды. 1981 жылы Microsoft корпорациясы Seattle Computer Products фирмасының 86-DOS операциялық жүйесін пайдалану құқығына ие болып, оны IBM компьютерлері үшін MS DOS операциялық жүйесіне түрлендірді.

MS DOS (MicroSoft Disk Operating System) операциялық жүйесі 1981 жылдан бастап Intel процессорларымен жасақталған барлық дербес компьютерлерге арналған стандартты операциялық жүйе ретінде қолданылды. Ол Unix, Windows операциялық жүйелерінің негізі. MS DOS операциялық жүйесі командалық жол негізінде жұмыс жасады. Компьютерді іске қосқанда экранда > белгісі пайда болады. > белгісінің жанына әртүрлі командаларды жазып, орындау үшін Enter пернесін басады. Командалық жол арқылы адам мен MS DOS операциялық жүйесі арасынды сұқбат жүргізу өте қолайсыз болды. Бір команданы орындау үшін бірнеше символды теруге тура келді. MS DOS операциялық жүйесімен жұмыс істеуді жеңілдету үшін Norton Commander программалық қабықшасын қолданады.

MS DOS-та құрылған көптеген программалар мәтіндік режимде жұмыс жасады. Мұнда экранды көлденең бағытта 80 символ, тік бағытта 25 символ қабылдайтын матрица түрінде қарастырады. MS DOS экраны 16 түсті пайдаланады.

МS DOS операциялық жүйесі – бірміндетті, 16-разрядты операциялық жүйе. МS DOS операциялық жүйесі 640 Килобайт жедел жадыны пайдаланды. Сол заманда Билл Гейтс былай деген еді: «Кез-келген компьютер үшін 640 Килобайт жады көлемі жеткілікті». Бірақ, сол уақыттың өзінде Билл Гейтстің қателескені түсінікті еді.

1985 жылы Microsoft фирмасы Windows 1.01 программалық қабықшасын жасады. Ол DOS мүмкіндіктерін арттыратын графикалық қабықша қызметін атқарды. Нәтижесінде, көпміндеттілік (салыстырмалы түрде) пайда болды және жадыға қойылған 640 Килобайттық шектеу жойылды. Windows 1.01, Windows 2.0 нұсқалары өте баяу жұмыс жасайтын.

1986 жылы Microsoft және IBM фирмалары бірігіп, OS/2 операциялық жүйесін жасап шығарды. Екінші операциялық жүйе болғандықтан /2 кодын пайдаланған, бірақ көбінесе программистер оны «жартылай операциялық жүйе» деп қалжыңдайтын. Аталған екі фирманың бірігуімен OS/2 операциялық жүйесінің бірнеше нұсқасы жарыққа шықты. 1991 жылы Microsoft фирмасы IBM фирмасынан бөлініп шығып, Windows операциялық жүйесін жетілдіруге кірісті. Информатикада бұл кезеңді «Ажырасу және өз тегін қайтадан алу» («Развод и девичья фамилия») деп атады.

IBM фирмасы OS/2 операциялық жүйемен жұмысын жетілдіріп, 1994 жылы OS/2 Warp Version 3 нұсқасын шығарды. Ал, Microsoft фирмасы 1993 жылы Windows NT операциялық жүйесін шығарғандығын жариялады. Бұл операциялық жүйе программалақ қабықша емес, сапалы әрі көпміндетті, желімен жұмыс жасауға мүмкіндік беретін, сенімді операциялық жүйе болатын. Windows NT операциялық жүйесінің кемшіліктері: орнату және баптау күрделі; ойын программалары жүктелмейді; кейбір қолданбалы программалармен жұмыс жасау мүмкін емес; үлкен ресурстарды талап етеді және т.б.

1995 жылы көптен күткен Windows 95 операциялық жүйесі шықты. Windows 95 операциялық жүйесінде DirectX программалық-драйверлік кешені қолданылды, ойын программалары орнатылды. Ол ресурстарды ортақ пайдалану мүмкіндігін берді. Егер программаны орындау кезінде жүйе «тұрып» қалса, онда компьютерді қайтадан жүктеу қажет. Windows 95 операциялық жүйесінің ядросы қайтадан өңдеуді қажет ететін. Мұнда FAT16 файлдық жүйесі FAT32 файлдық жүйесіне ауыстырылған.

1998 жылы Windows 98 операциялық жүйесі жасалды. Оның ерекшеліктері: интернетпен жұмыс жасау; USB сияқты жаңа порттардың пайда болуы; жұмыс үстелінің түрі өзгеріп, онда бумалар, жарлықтар және басқа элементтер орналасты; бірнеше басқару стилі бар; Windows 98 операциялық жүйесін орнату біршама жеңіл.

Windows 2000 операциялық жүйесінің серверлік және жұмыс станцияларына арналған нұсқалары бар. Ол толықтай 32-разрядты, көпміндетті, жады мүмкіндіктері жақсартылған, сенімді операциялық жүйе. Windows операциялық жүйесінің жетілдірілген Windows XP, Windows 2003 Server және т.б. нұсқалары бар. Windows XP операциялық жүйесіне келесі тарауларда кеңінен тоқталамыз.

Unix операциялық жүйесін 60-шы жылдары Кен Томпсон ассемблер тілінде жазып, кейіннен оны әріптесі Ритчимен бірге С тіліне аударған. Томсон мен Ритчиге Unix операциялық жүйесін құрғаны үшін Тьюринг премиясы берілді. Unix операциялық жүйесі – компьютер желілерінде кеңінен қолданылатын қуатты әрі көпміндетті операциялық жүйе. Оның жұмыс істеуге ыңғайлы графикалық интерфейсі бар. Unix операциялық жүйесінің негізі мақсаты: серверді басқару. Аталған операциялық жүйені орнату үшін процессор мүмкіндігі 300 МГц жоғары, жедел жады 128 Мбайт жоғары болуы қажет. Unix операциялық жүйесі тәжірибелі программистерге арналған қуатты және бейімделгіш жүйе.

Linux операциялық жүйесін 1991 жылы Фин студенті Линус Торвальдс дипломдық жұмысы нәтижесінде, Unix операциялық жүйесі негізінде құрды. «Linux» сөзінің мағынасы «ядро» деген сөзді білдіреді. Оның ерекшеліктері: тегін таратылады және ашық код (OpenSource) принципімен жұмыс жасайды. Linux операциялық жүйесінің дамуына бірқатар тәуелсіз програмистер өз үлестерін қосқан. Сондықтан, бүгінгі Linux – ең жаңа, орнықты және тез дамушы операциялық жүйе.

Linux әртүрлі ажыратылған терминалдар хостымен жұмыс жасайтын қолданушыларға барлық жүйелік ресурстарды бере алады. Linux-ты кез-келген жергілікті торапта интегралдауға болады. Linux операциялық жүйесінің жүйелік жадысы 4Кбайт көлемді бет түрінде ұйымдастырылған. Егер операциялық жүйе толығымен толса, онда ол көптен бері қолданбаған жады беттерін іздейді. Егер бұл беттердің қайсыбіреуі керек болса, Linux дисктен оларды қайтадан қалпына келтіреді. Алғашында Linux Intel 386/486 негізіндегі дербес компьютерге арналған, қазір Pentium негізіндегі микропроцессорлармен жұмыс істеуге болады.

Источник

Windows операциялық жүйесі туралы жалпы мағлұмат.

Операциялық жүйе (ОЖ) — құжаттар мен амалдар орындауға арналған, сыртқы құрылғыларды және программаларды басқаруды жүзеге асыратын программалар жиынтығы. ОЖ программалар жүйесінің компьютердің мәліметтерді өңдеу жөніндегі бүкіл жұмысын, пайдаланушымен сұхбатты ұйымдастырады, компьютердің құрылғыларын және қор көздерін басқарады, мәліметтерді қорғауды қамтамасыз етеді, пайдаланушы мен программалар сұратуы бойынша түрлі қызметтерді атқарады және т.б.

Операциялық жүйелер (ОЖ) – бұлар кез келген дербес компьютердің аппараттық құрылғыларын толықтырады және де қолданбалы программалардың ішкі құрылғыларын, қарым-қатынасын, адамның сәйкес командалар көмегімен машинаны басқаруына мүмкіншілік тудырады. ОЖ – қолданушы мен программаның қорғалуын қамтамасыз етеді, программаны іске қосады, компьютерді басқарады. Әрбір программа ОЖ-нің қызметін қолданады, сондықтан да ол осы қызметті көрсететін ОЖ-мен жұмыс жасайды. ОЖ-ні таңдау өте қажетті, себебі таңдалған ОЖ-ге дербес компьютердің жұмыс істеу қабілеттілігі мен деректер қорғалуының деңгейі тәуелді.

ОЖ құрылымы келесі модульдерден тұрады:

* Базалық модуль (ОЖ ядросы) – файлдық жүйемен программа жұмысын басқарады, сыртқы программа мен файл арасындағы алмасу және оған қатынас жасауды орындайды;

* Командалық процессор – бірінші кезекте пернетақтадан түсетін пайдаланушы командаларын орындайды және талдайды;

* Сыртқы құрылғы драйверлері – бұл құрылғылардың процессормен жұмыс істеуі үшін программалық қамтамасыз етіп отырады (әрбір сыртқы құрылғы ақпаратты әр түрлі және ерекше темпте өңдейді).

* Қосымша сервистік программалар (утилиттер) – пайдаланушының компьютермен байланысу процесін жан-жақты және ыңғайлы етеді.

ОЖ жүктелуі. ОЖ құрамындағы файлдар дискіде сақталады, сондықтан оларды жиі дискілік операциялық деп атайды. Белгілі, программаның орындалуы үшін ОЖ файлдары жедел есте сақтау құрылғысында (ЖЕСҚ) орналасуы керек. Сондықтан операциялықжүйеден ЖЕСҚ-ға жазу үшін жүктемелеу программаларын орындау керек. Олар компьютер қосылған кезде ЖЕСҚ-да болмайды. Бұл жағдайдан шығу үшін жедел жадыға ОЖ-ні жүктемелеудің келесі сатыларын тізбектей орындау керек.

ОЖ-ні жүктемелеудің бірінші сатысы.Компьютердің жүйелік блогында тұрақты есте сақтау құрылғысы (ТСҚ-тұрақты жады, ROM – Read Only Memory-оқу үшін арналған жады) болады. Онда ОЖ-ні жүктемелеудің бірінші сатысы және компьютер блоктарын тестілеупрограммалары орналасады. Олар компьютерді қоса сала токтың бірінші импульсімен орындала бастайды. Өйткені ТСҚ-да ақпараттар электрондық схема түрінде сақталады да олар компьютерді өшірген кезде де сол қалпында қалады. Бұл сатыда процессор дискіге қатынасадыда, анықталған орнында өте үлкен емес көлемде жүктемелеу программасын тексереді. Егер бұл программа табылса, онда ол ЖЕСҚ-да оқылады да оған басқару беріледі.

ОЖ-ні жүктемелеудің екінші сатысы.Жүктемелеу программасы өз кезегінде дискіден ОЖ-нің базалық модулін іздейді де, оны жадыға көшіреді және басқаруды соған береді.

ОЖ-ні жүктемелеудің үшінші сатысы.Негізгі жүктемелегіш базалық модуль құрамына кіреді, ол ОЖ-нің қалған модульдерін іздейді де оны ЖСҚ-ға оқиды. ОЖ жүктемеленуі біткеннен кейін басқару командалық процессорға беріледі де, экран бетіне жүйеден түсетін пайдаланушы командасын енгізуге шақыру шығады.

Ескерту. Командалар жұмысы кезінде жедел жадыда міндетті түрде командалық процессор және ОЖ базалық модулі болуы тиіс. Сондықтан ОЖ файлдарын жедел жадыға бір уақытта жүктемелеу қажеттілігі жоқ. Құрылғылар драйвері мен утилиттер ЖЕСҚ-ға керек болған жағдайда ғана жүктемеленеді. Осының арқасында жүйелік программалық қамтамаға бөлінетін жедел жадының міндетті көлемін қысқартуға болады.

ОЖ-нің бірнеше ең көп тараған түрлері кездеседі. Олардың әрқайсысы процессор разрядтылығына (такт уақытында өңделетін ақпараттың биттік саны), поцессор типі, сондай-ақ ЖЕСҚкөлеміне негізделген. Компьютер мүмкіншіліктерінің дамуы барысында

пайдаланушы бұл ресурстарды қолдана алу үшін қазіргі заманға сай және күшті программалық құралдарды керек етеді. Мұндай сапалы Microsoft фирмасының ОЖ-лары қамтамасыздандыра алады. Мысалы, MS-DOS. Бұл ОЖ-нің қазіргі дербес компьютерлердің ақпараттық мүмкіншілігіне қатыса алатын дамыған құралдар.Олар:

* Каталогтардың иерархиялық құрылымына негізделген иілгіш файлдық жүйелердің жұмысы және құрылуы;

* Компьютер құрылымының модульдік принциптік қолдану әр түрлі сыртқы құрылымының көптеген санына әкеп тіреледі (принтерлер, плоттерлер, модемдер және т.б.);

* Пайдаланушының ыңғайлы интерфейсі.

IBM-PC типтес компьютерлерде келесі ОЖ қолданылады:

2. MS-DOS – ортасындағы Windows 3.1.

3. Windows95, Windows98/NT, UNIX, OS/2 т.б.

ОсыаталғанОЖ-ден 1992 жылышығарылған Microsoft фирмасы DOS операциялықжүйесінөңдеген, программистерменқолданушыларғаөтекеңкөлемдегімүмкіншіліктерменқолайлықтарбароперациялықжүйе. Windows-тың кеңінен қолданылуы IBM-PC – сәйкескомпьютерлерініңстандартыболыптабылады. Windows файлдармен, дискілермен жұмыс істеу операцияларына арнап қолайлы және айқын интерфейспен қамтамасыз етеді, сонымен қатар Windows ортасында іске қосылатын программаларға жаңа мүмкіншіліктер береді.

1985 жылы Microsoft фимасы Windows графикалықоперацияларжүйесін, ал 1990 жылы 3.0 версиясыншығарған 3.0 версиясынанбастап Windows-тыңкеңіненқолдануыарқасында, ол IBM тектескомпьютердіңстандартыболыптабылады.

Windows-тедискіменжұмысістеужүйесінеерекшекөңілбөлінген, осында IDE, ESDI, SCSI интерфейсконтроллерлерібар.

Windows терезесі.Windows-тыңкезкелгентерезесіэкранныңтөртбұрыштыаймағыболыптабылады. Терезеніңортасындатерезеніңатыжазылады, алоңжәнесолбөліктеріндежүйелімәзірдіңжинақтаужәнеашубатырмаларыбар.

Жұмыстыаяқтау. Windows-тажұмыстыаяқтауүшінбарлықбелсендіқосымшалардытоқтатыптерезелердіңбарлығынжауыпSHUTDOWNутилиттерінпайдаланукерек. Олжұмыстыаяқтаудыңқарапайымсұхбаттерезесінашады:

Источник

Та?ырыбы: «WINDOWS xp операциялы? ж?йесі» 5 сынып

САБА? ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

О?у ісіні? ме?герушісі

«_______» ________20____ ж

П?н аты: Информатика

Сынып: 5 «А»

Саба?ты? та?ырыбы: WINDOWS xp операциялы? ж?йесі

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды WINDOWS ортасыны? ерекшеліктерімен, ж?мыс ?стелі

т?сінігімен таныстыру, есептер та?тасын, «Пуск» батырмасын ж?не басты менюді ж?мыста ?олдану?а ?йрету ж?не «Маус» монипуляторын ме?герту.

Дамытушылы?: О?ушыларды? компьютерде ж?мыс істеу ?абілеттерін, логикалы?-абстракциясын дамыту.

Т?рбиелілік: О?ушыларды т?рбиелілікке, ??ыптылы??а, тияна?тылы??а ?йрету.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?та ?олданылатын к?рнекті ??ралдар. компьютер, о?улы?, ж?мыс д?птері,

Саба?ты? барысы:

I. ?йымдастыру

О?ушыларды т?гендеп, назарын саба??а аудару

II. ?й тапсырмасын тексеру

Компьютерді? негізгі ??ры?ыларын ата.

Компьютер жадысыны? ?андай т?рлерін білесі?дер?

Т?ра?ты жад пен жедел жадты? айырмашылы?ын ата?дар.

А?паратты енгізу-шы?ару ??рыл?ыларын ата.

Жадты? сырт?ы тасуыштарын сипатта.

?й тапсырмасын пысы?тау:

«Компьютер» с?зі «есептеуіш» дегенді білдіреді, я?ни есептеуге арнал?ан ??рыл?ы. Компьютер — деректерді ба?дарламалап ??деуге арнал?ан электронды? ??рыл?ы. ?азіргі компьютерлер тек есептеп ?ана ?оймай, цифрлы? емес (м?тіндер, дыбыстар, графика ж?не т.б.) акпаратты ?ндейді, ?р т?рлі технологиялы? процестерді, деректер базасын ж?не бас?аларды бас?арады.

Ж?йелік блок — м?нда компьютерді? негізгі ??рыл?ылары орналас?ан. Компьютерді ?осып ?шіру батырмасы, дискжетек, компакт-дискіні о?итын СD-RОМ орналастырыл?ан. Ж?йелік блокты? ішінде аналы? та?ша, процесор, СD-RОМ, бейнета?таша, дыбыс такташасы мен т.б. бар.

Процессор — компьютерді? е? басты б?лігі. Ол компьютерді? «миы». Ол б?кіл компьютерді? ж?мысын бас?арады ж?не ба?дарламаларда?ы барлы? командаларды орындайды. Іс ж?зінде компьютерді? орындайтын ж?мысыны? б?рін оны? бас микросхемасы — микропроцессор ат?арады. ?азіргі кезде е? к?п тара?ан «пентиум» процессоры. Сонды?тан компьютер де пентиум деп аталады. Процесор жадпен ж?мыс істейді. Жад микросхемасынан процесор ?зіне ?ажетті а?паратты алады.

III. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру

WINDOWS-ты? негізгі функциясы — осы орта ?шін арнайы ??рыл?ан ба?дарламаларды? ж?мысын бас?ару.

WINDOWS – б?л компьютерлік технологияны? жа?а де?гейі. Ол деректермен ж?мыс жасауды? объектілі-ба?дарлан?ан ?дістемеге негізделген. Microsoft WINDOWS’98 ортасыны? ерекшеліктері:

— пайдаланушыны? интерфейсін стандарттау;

— к?лемі онда?ан Мбайт жедел жадты тиімді бас?ару;

— жа?а сырт?ы ??рыл?ыларды ?иынды?сыз ?осу м?мкіндігі;

— ба?дарламаларды? функциясын интеграциялау, я?ни бас?а ба?дарламаларды? жасал?ан объектілерді на?ты ба?дарламада ?олдану м?мкіндігі;

— к?п м?селелік, я?ни бірнеше ?олданбалы ?атар орындау ж?не бір ба?дарламадан екіншіге о?ай ауысу м?мкіндігі;

графикалы? режімді басым ?олдану;

— жергілікті желі ж?не Іnternet желісінде ж?мыс істеуді ?олдауды? ??рамдас
??ралдары;

— мультимедиамен (дыбыс ж?не бейне) ж?мысты? ??рамдас ??ралдары;

— «Рlug and Play» технологиясы (?осатын ??фыл?ыларды автоматты баптау).

WINDOWS — графикалы? операциялы? ж?йе, оны? негізгі обьектілері терезе мен белгішелер т?рінде бейнеленеді.

WINDOWS-ті? обьектілері — терезе, ж?мыс столы, шартбелгілер, жарлъщтар, бумалар, тыш?ан, м?лімет алмастыру буфері.

WINDOWS ортасында ж?мыс столыны? р?лін дисплей экраны орындайды. Онда ж?мыс істейтін программаларды? терезелері, ??жаттарды? жеке файлдары шартбелгілер т?рінде орналас?ан.

Шартбелгі — экран бетіндегі ?ыс?аша жазуы бар кішірейтілген графикалы? бейне. Ол дисплей экранында?ы программаны, терезені, функцияны, файлды т.б. бейнелеп т?руы м?мкін.

Жарлы? — белгілі бір обьектімен тікелей ?атынас жасауды іске асыратын командалы? файл.

?апшы? — экаранда каталогтарды ж?не программалы? топтарды белгілеу ?шін ?олданылады. Бума б?л обьектілер ?оймасы.

Тыш?ан тетігімен орындалатын е? негізгі операция — экран бетімен сілтемені? ?оз?алуы болып табылады.

М?лімет алмастыру буфері — ?рт?рлі программалар немесе ??жаттар арасында м?ліметтерді тасымалдап, оларды? фрагменттерін бір-біріне ауыстырып отыру ?шін ?олданылатын жады б?лігі.

Есептер та?тасы — б?л экранны? т?менгі жа?ында?ы жі?ішке с?р жолак. Есептер та?тасында «Пуск» батырмасы, іске косыл?ан ба?дарламаларды? аттары бар батырмалар орналас?ан.

«Пуск» батырмасы — б?л батырманы бас?аннан кейін ж?йені? Бас менюі пайда болады. Бас меню жеті пункттен т?рады:

1. Ашылатын ба?дарламалар тобы мен ?осымшалардан т?ратын тізім

2. Жуы? арада ашыл?ан ??жаттарды? 15-тен аспайтын тізімі

Тапсырмалар: Ж?мыс д?птеріндегі тапсырмаларды орындау

IV. Саба?ты бекіту с?ра?тары

• WINDOWS операциялы? ж?йесіні? ерекшеліктері ?андай?
• WINDOWS ОЖ ?андай обьектілер бар?

• Терзе дегеніміз не, ?андай т?рлері бар?

• Тыш?анны? ат?аратын ?ызметі ?андай?

Саба?тты ?ортындылау:

WINDOWS-ты? негізгі функциясы — осы орта ?шін арнайы ??рыл?ан ба?дарламаларды? ж?мысын бас?ару.

WINDOWS – б?л компьютерлік технологияны? жа?а де?гейі. Ол деректермен ж?мыс жасауды? объектілі-ба?дарлан?ан ?дістемеге негізделген. Microsoft WINDOWS’98 ортасыны? ерекшеліктері:

WINDOWS — графикалы? операциялы? ж?йе, оны? негізгі обьектілері терезе мен белгішелер т?рінде бейнеленеді.

WINDOWS-ті? обьектілері — терезе, ж?мыс столы, шартбелгілер, жарлъщтар, бумалар, тыш?ан, м?лімет алмастыру буфері.

WINDOWS ортасында ж?мыс столыны? р?лін дисплей экраны орындайды. Онда ж?мыс істейтін программаларды? терезелері, ??жаттарды? жеке файлдары шартбелгілер т?рінде орналас?ан.

V. ?йге тапсырма беру

VI. Ба?алау

Источник

Саба?ты? та?ырыбы:  Windows бас?ару элементтері. Windows ж?йесіні?

                                         ж?мыс ?стелі.

Саба?ты? ма?саты:  —  Microsoft Windows ортасыны? ерекшеліктерімен,

                                          Windows 98 ж?мыс ?стелі т?сінігімен таныстыру.

• Есептер та?тасын «Пуск» батырмасын ж?не басты менюді ж?мыста ?олдану?а ?йрету. «Маус» манипуляторын ме?герту.
• О?ушыларды зейінділікке, ?жымды??а,  бас?аны? е?бегін ба?алай білуге баулу.

Саба?ты? т?рі:  Жа?а материалды ?йрену саба?ы

Саба?ты? ?дісі:  Практикалы? іс -?рекеттерді ?йымдастыру ?дісі

К?рнекілігі:        О?улы?. Ж?мыс д?птері, ДК-лер.

Саба?  барысы:

 I.?йымдастыру кезе?і:

    1. О?ушылармен с?лемдесу

    2. О?ушыларды т?гендеу.

    3. О?ушыларды? назарын саба??а аудару.

II.?й тапсырмасын тексеру:

         О?ушылардан ?ткен тараулар бойынша ?айталау с?ра?тарын ?ою.

1. А?парат дегеніміз не?
2. А?паратты т?рлендіру.
3. Компьютер
4. Есептеуіш техникасыны? даму тарихы
5. Дербес компьютерлер

ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру:

Windows ХР  операциялы? ж?йесі

         ?азіргі кезде Windows – барлы? дербес компьютерлерге арналып ке? тарал?ан операциялы? ж?йе.

         Windows бірнеше операциялы? ж?йелерді біріктіреді, олар бір – біріне ??сас бол?анымен, ?р т?рлі м?мкіндіктері бар ж?не ?р т?рлі ма?саттар?а арнал?ан.

         ?йгілі Windows операциялы? ж?йесіні? жа?а н?с?асыны? атауында?ы ХР ?ріптері eXPerience  деген а?ылшын с?зіні? б?лігі болып табылады, ол «?мір т?жірибесі», «білім» дегенді білдіреді.

Ж?мыс істеуді? бастамасы

Компьютерді?  ж?йелік блогыны? алды??ы бетінде орналас?ан  Power  деп аталатын ?осу/?шіру батырмасын басып, оны іске ?осы?дар. Сонда компьютерді? процессоры т?ра?ты жадтайтын ??рыл?ыда жазыл?ан программалармен ?атынасады. Б?л программалар компьютерді?  негізгі ??рыл?ыларыны? ж?мыс істеу ?абілетін тексере бастайды. содан кейін бас?аруды ?ат?ыл дискідегі операциялы? ж?йеге береді.

  Операциялы? ж?йе біраз уа?ыт ж?ктеледі де, экранда Windows-ті? ж?мыс ?стеліні? бейнесі пайда болады.

  Windows ХР-ден ?алай шы?у, я?ни оны? ж?мысын ?алай ая?тау керек екеніне то?тала кетейік. Экранда?ы тыш?анны? н?с?а?ышыны? к?мегімен  экранны? т?менгі сол жа? б?рышында орналас?ан «Пуск» батырмасына апарып шерту. Сонда Экранда «Выключить компьютер» та?тасы шы?ады.

         Ж?йе ж?мысын ?деттегідей ая?тау ?шін Выключение  батырмасын басу керек.

         Егер сендер Windows ХР-ді компьютерді ?шірмей іске ?ос?ылары? келсе, Перезагрузка   батырмасын басу.

         Ждущий режим   батырмасын бас?анда компьютерді ?шіруді? ерекше режимі та?далады. Барлы? а?ымда?ы а?парат компьютерді? жадынан ?ат?ыл дискіге жазылады да, компьюте ?шеді.

Windows объектілері

         Windows ХР – графикалы? операциялы? ж?йе,  оны? негізгі объектілері терезе мен белгішелер негізінде т?рінде бейнеленеді.

         Windows ХР-ді? объектілерін ?р т?рлі ??рыл?ылармен бас?ару?а болады, оны? е? негізгісі – тыш?ан.

         Тыш?анны? к?мегімен Windows ХР-ді? объектілермен т?мендегі ?рекеттерді орындау?а болады: белгілеу, жылжыту, ?осу, созу, ашу, жабу.

         Компьютерді іске ?осайы?. Ж?йе тестілеуден ?тіп ж?не ж?ктелгеннен кейін экран келесі т?рде к?рінеді.

         Ж?мыс ?стелінде Windows-ты? объектілері мен бас?ару элементтері орналас?ан. Объект – олармен Windows ж?мыс істейтіндерді? барлы?ы.

         Объект – ??ым. ?р объектіні? ?зіне т?н ?асиеттері болады. Олар бір-бірінен осы ?асиеттері бойынша ажыратылады. Windows-ті? объектілеріне ?апшы?тар, файлдар, терезелеер, та?башалар, белгішелер мен тыш?ан н?с?а?ышы жатады.

         Белгішелерді? та?ы бір т?рі – б?л та?башалар.

         ?апшы? – б?л объектілер ?оймасы. ?апшы?тарды? ішінде тек файлдар, белгішелер, та?башалар ?ана емес, бас?а ?апшы?тар да болуы м?мкін.

Windows-ті? бас?ару элементтері

Ж?мыс ?стеліні? терезесінде объектілерден бас?а бас?ару элементтері де болады. Олар?а «Пуск» батырмасы, Бас меню, меню жолында?ы меню мен командалар жатады.

  Команда деп осы команданы? белгішесіне тыш?ан н?с?а?ышын апарып шерткенде орындалатын ?рекетті айтамыз.

Тыш?анмен ж?мыс істеу.

         Windows-ті? бас?ару элементтерін іске ?осу ?шін «тыш?ан» манипуляторы ?олданылады.

         Тыш?анмен ат?арылатын негізгі ?рекеттерді ?арастырайы? я?ни тыш?анмен ж?мыс істеуді игерейік.

Батырма

?рекет

?рекет н?тижесі

Сол  жа? батырмасы

Объект бойынша шерту

Объектіні белгілейді, я?ни ?олдану?а дайындайды.

Бас?ару элементіін шерту

Бас?ару элементін іске ?осады

Екі рет шерту

Объектілермен операциялар ж?ргізіледі: программа іске ?осылады; ?апшы?, файл ашылады; дыбыс ж?не бейнефайлдары ойналады.

Апару

?олданбада?ы белгішелер, терезелер, та?башалар, тапсырмалар та?тасы, ??рал – саймандар та?тасы

Созу

Терезені? ?лшемін диагоналы бойынша, тік ж?не к??лбеу ба?ыттарда ?згерту

О?  жа? батырмасы

Объектіні немесе бас?ару элементін шерту

Динамикалы? менюді ша?ырады.

Тасу

Жылжыту, к?шіру, та?башалар жасау командалары бар динамикалы? констекстік менюді ша?ыру.

IV. Жа?а саба?ты ?орытындылау

О?ушылар?а мына т?мендегі тапсырмаларды орындату

 Windows XP-ді? бас менюі

Мой компьютер белгішесі барлы? ресурстар берілген ?апшы?ты ашады.     

Тыш?ан диалогты?  терезесі

Дата мен уа?ыт терезесі

Ашыл?ан терезелер бар  Ж?мыс ?стелі

V. ?йге тапсырма.

    О?улы?та?ы 3.1 та?ырып

VI. Ба?алау.

   О?ушыларды? білімдеріне ?арай ба?алау.

Просмотр содержимого документа

«Информатика п?нінен саба? жоспары. 7-сынып. Саба?ты? та?ырыбы: Windows бас?ару элементтері. Windows ж?йесіні? ж?мыс ?стелі »

Та?ырыбы: «WINDOWS xp операциялы? ж?йесі» 5 сынып

САБА? ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

О?у ісіні? ме?герушісі

«_______» ________20____ ж

П?н аты: Информатика

Сынып: 5 «А»

Саба?ты? та?ырыбы: WINDOWS xp операциялы? ж?йесі

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды WINDOWS ортасыны? ерекшеліктерімен, ж?мыс ?стелі

т?сінігімен таныстыру, есептер та?тасын, «Пуск» батырмасын ж?не басты менюді ж?мыста ?олдану?а ?йрету ж?не «Маус» монипуляторын ме?герту.

Дамытушылы?: О?ушыларды? компьютерде ж?мыс істеу ?абілеттерін, логикалы?-абстракциясын дамыту.

Т?рбиелілік: О?ушыларды т?рбиелілікке, ??ыптылы??а, тияна?тылы??а ?йрету.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?та ?олданылатын к?рнекті ??ралдар. компьютер, о?улы?, ж?мыс д?птері,

Саба?ты? барысы:

I. ?йымдастыру

О?ушыларды т?гендеп, назарын саба??а аудару

II. ?й тапсырмасын тексеру

Компьютерді? негізгі ??ры?ыларын ата.

Компьютер жадысыны? ?андай т?рлерін білесі?дер?

Т?ра?ты жад пен жедел жадты? айырмашылы?ын ата?дар.

А?паратты енгізу-шы?ару ??рыл?ыларын ата.

Жадты? сырт?ы тасуыштарын сипатта.

?й тапсырмасын пысы?тау:

«Компьютер» с?зі «есептеуіш» дегенді білдіреді, я?ни есептеуге арнал?ан ??рыл?ы. Компьютер — деректерді ба?дарламалап ??деуге арнал?ан электронды? ??рыл?ы. ?азіргі компьютерлер тек есептеп ?ана ?оймай, цифрлы? емес (м?тіндер, дыбыстар, графика ж?не т.б.) акпаратты ?ндейді, ?р т?рлі технологиялы? процестерді, деректер базасын ж?не бас?аларды бас?арады.

Ж?йелік блок — м?нда компьютерді? негізгі ??рыл?ылары орналас?ан. Компьютерді ?осып ?шіру батырмасы, дискжетек, компакт-дискіні о?итын СD-RОМ орналастырыл?ан. Ж?йелік блокты? ішінде аналы? та?ша, процесор, СD-RОМ, бейнета?таша, дыбыс такташасы мен т.б. бар.

Процессор — компьютерді? е? басты б?лігі. Ол компьютерді? «миы». Ол б?кіл компьютерді? ж?мысын бас?арады ж?не ба?дарламаларда?ы барлы? командаларды орындайды. Іс ж?зінде компьютерді? орындайтын ж?мысыны? б?рін оны? бас микросхемасы — микропроцессор ат?арады. ?азіргі кезде е? к?п тара?ан «пентиум» процессоры. Сонды?тан компьютер де пентиум деп аталады. Процесор жадпен ж?мыс істейді. Жад микросхемасынан процесор ?зіне ?ажетті а?паратты алады.

III. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру

WINDOWS-ты? негізгі функциясы — осы орта ?шін арнайы ??рыл?ан ба?дарламаларды? ж?мысын бас?ару.

WINDOWS – б?л компьютерлік технологияны? жа?а де?гейі. Ол деректермен ж?мыс жасауды? объектілі-ба?дарлан?ан ?дістемеге негізделген. Microsoft WINDOWS’98 ортасыны? ерекшеліктері:

— пайдаланушыны? интерфейсін стандарттау;

— к?лемі онда?ан Мбайт жедел жадты тиімді бас?ару;

— жа?а сырт?ы ??рыл?ыларды ?иынды?сыз ?осу м?мкіндігі;

— ба?дарламаларды? функциясын интеграциялау, я?ни бас?а ба?дарламаларды? жасал?ан объектілерді на?ты ба?дарламада ?олдану м?мкіндігі;

— к?п м?селелік, я?ни бірнеше ?олданбалы ?атар орындау ж?не бір ба?дарламадан екіншіге о?ай ауысу м?мкіндігі;

графикалы? режімді басым ?олдану;

— жергілікті желі ж?не Іnternet желісінде ж?мыс істеуді ?олдауды? ??рамдас
??ралдары;

— мультимедиамен (дыбыс ж?не бейне) ж?мысты? ??рамдас ??ралдары;

— «Рlug and Play» технологиясы (?осатын ??фыл?ыларды автоматты баптау).

WINDOWS — графикалы? операциялы? ж?йе, оны? негізгі обьектілері терезе мен белгішелер т?рінде бейнеленеді.

WINDOWS-ті? обьектілері — терезе, ж?мыс столы, шартбелгілер, жарлъщтар, бумалар, тыш?ан, м?лімет алмастыру буфері.

WINDOWS ортасында ж?мыс столыны? р?лін дисплей экраны орындайды. Онда ж?мыс істейтін программаларды? терезелері, ??жаттарды? жеке файлдары шартбелгілер т?рінде орналас?ан.

Шартбелгі — экран бетіндегі ?ыс?аша жазуы бар кішірейтілген графикалы? бейне. Ол дисплей экранында?ы программаны, терезені, функцияны, файлды т.б. бейнелеп т?руы м?мкін.

Жарлы? — белгілі бір обьектімен тікелей ?атынас жасауды іске асыратын командалы? файл.

?апшы? — экаранда каталогтарды ж?не программалы? топтарды белгілеу ?шін ?олданылады. Бума б?л обьектілер ?оймасы.

Тыш?ан тетігімен орындалатын е? негізгі операция — экран бетімен сілтемені? ?оз?алуы болып табылады.

М?лімет алмастыру буфері — ?рт?рлі программалар немесе ??жаттар арасында м?ліметтерді тасымалдап, оларды? фрагменттерін бір-біріне ауыстырып отыру ?шін ?олданылатын жады б?лігі.

Есептер та?тасы — б?л экранны? т?менгі жа?ында?ы жі?ішке с?р жолак. Есептер та?тасында «Пуск» батырмасы, іске косыл?ан ба?дарламаларды? аттары бар батырмалар орналас?ан.

«Пуск» батырмасы — б?л батырманы бас?аннан кейін ж?йені? Бас менюі пайда болады. Бас меню жеті пункттен т?рады:

1. Ашылатын ба?дарламалар тобы мен ?осымшалардан т?ратын тізім

2. Жуы? арада ашыл?ан ??жаттарды? 15-тен аспайтын тізімі

Тапсырмалар: Ж?мыс д?птеріндегі тапсырмаларды орындау

IV. Саба?ты бекіту с?ра?тары

• WINDOWS операциялы? ж?йесіні? ерекшеліктері ?андай?
• WINDOWS ОЖ ?андай обьектілер бар?

• Терзе дегеніміз не, ?андай т?рлері бар?

• Тыш?анны? ат?аратын ?ызметі ?андай?

Саба?тты ?ортындылау:

WINDOWS-ты? негізгі функциясы — осы орта ?шін арнайы ??рыл?ан ба?дарламаларды? ж?мысын бас?ару.

WINDOWS – б?л компьютерлік технологияны? жа?а де?гейі. Ол деректермен ж?мыс жасауды? объектілі-ба?дарлан?ан ?дістемеге негізделген. Microsoft WINDOWS’98 ортасыны? ерекшеліктері:

WINDOWS — графикалы? операциялы? ж?йе, оны? негізгі обьектілері терезе мен белгішелер т?рінде бейнеленеді.

WINDOWS-ті? обьектілері — терезе, ж?мыс столы, шартбелгілер, жарлъщтар, бумалар, тыш?ан, м?лімет алмастыру буфері.

WINDOWS ортасында ж?мыс столыны? р?лін дисплей экраны орындайды. Онда ж?мыс істейтін программаларды? терезелері, ??жаттарды? жеке файлдары шартбелгілер т?рінде орналас?ан.

V. ?йге тапсырма беру

VI. Ба?алау

Windows операциялық жүйесі туралы жалпы мағлұмат.

Операциялық жүйе (ОЖ) — құжаттар мен амалдар орындауға арналған, сыртқы құрылғыларды және программаларды басқаруды жүзеге асыратын программалар жиынтығы. ОЖ программалар жүйесінің компьютердің мәліметтерді өңдеу жөніндегі бүкіл жұмысын, пайдаланушымен сұхбатты ұйымдастырады, компьютердің құрылғыларын және қор көздерін басқарады, мәліметтерді қорғауды қамтамасыз етеді, пайдаланушы мен программалар сұратуы бойынша түрлі қызметтерді атқарады және т.б.

Операциялық жүйелер (ОЖ) – бұлар кез келген дербес компьютердің аппараттық құрылғыларын толықтырады және де қолданбалы программалардың ішкі құрылғыларын, қарым-қатынасын, адамның сәйкес командалар көмегімен машинаны басқаруына мүмкіншілік тудырады. ОЖ – қолданушы мен программаның қорғалуын қамтамасыз етеді, программаны іске қосады, компьютерді басқарады. Әрбір программа ОЖ-нің қызметін қолданады, сондықтан да ол осы қызметті көрсететін ОЖ-мен жұмыс жасайды. ОЖ-ні таңдау өте қажетті, себебі таңдалған ОЖ-ге дербес компьютердің жұмыс істеу қабілеттілігі мен деректер қорғалуының деңгейі тәуелді.

ОЖ құрылымы келесі модульдерден тұрады:

* Базалық модуль (ОЖ ядросы) – файлдық жүйемен программа жұмысын басқарады, сыртқы программа мен файл арасындағы алмасу және оған қатынас жасауды орындайды;

* Командалық процессор – бірінші кезекте пернетақтадан түсетін пайдаланушы командаларын орындайды және талдайды;

* Сыртқы құрылғы драйверлері – бұл құрылғылардың процессормен жұмыс істеуі үшін программалық қамтамасыз етіп отырады (әрбір сыртқы құрылғы ақпаратты әр түрлі және ерекше темпте өңдейді).

* Қосымша сервистік программалар (утилиттер) – пайдаланушының компьютермен байланысу процесін жан-жақты және ыңғайлы етеді.

ОЖ жүктелуі. ОЖ құрамындағы файлдар дискіде сақталады, сондықтан оларды жиі дискілік операциялық деп атайды. Белгілі, программаның орындалуы үшін ОЖ файлдары жедел есте сақтау құрылғысында (ЖЕСҚ) орналасуы керек. Сондықтан операциялықжүйеден ЖЕСҚ-ға жазу үшін жүктемелеу программаларын орындау керек. Олар компьютер қосылған кезде ЖЕСҚ-да болмайды. Бұл жағдайдан шығу үшін жедел жадыға ОЖ-ні жүктемелеудің келесі сатыларын тізбектей орындау керек.

ОЖ-ні жүктемелеудің бірінші сатысы.Компьютердің жүйелік блогында тұрақты есте сақтау құрылғысы (ТСҚ-тұрақты жады, ROM – Read Only Memory-оқу үшін арналған жады) болады. Онда ОЖ-ні жүктемелеудің бірінші сатысы және компьютер блоктарын тестілеупрограммалары орналасады. Олар компьютерді қоса сала токтың бірінші импульсімен орындала бастайды. Өйткені ТСҚ-да ақпараттар электрондық схема түрінде сақталады да олар компьютерді өшірген кезде де сол қалпында қалады. Бұл сатыда процессор дискіге қатынасадыда, анықталған орнында өте үлкен емес көлемде жүктемелеу программасын тексереді. Егер бұл программа табылса, онда ол ЖЕСҚ-да оқылады да оған басқару беріледі.

ОЖ-ні жүктемелеудің екінші сатысы.Жүктемелеу программасы өз кезегінде дискіден ОЖ-нің базалық модулін іздейді де, оны жадыға көшіреді және басқаруды соған береді.

ОЖ-ні жүктемелеудің үшінші сатысы.Негізгі жүктемелегіш базалық модуль құрамына кіреді, ол ОЖ-нің қалған модульдерін іздейді де оны ЖСҚ-ға оқиды. ОЖ жүктемеленуі біткеннен кейін басқару командалық процессорға беріледі де, экран бетіне жүйеден түсетін пайдаланушы командасын енгізуге шақыру шығады.

Ескерту. Командалар жұмысы кезінде жедел жадыда міндетті түрде командалық процессор және ОЖ базалық модулі болуы тиіс. Сондықтан ОЖ файлдарын жедел жадыға бір уақытта жүктемелеу қажеттілігі жоқ. Құрылғылар драйвері мен утилиттер ЖЕСҚ-ға керек болған жағдайда ғана жүктемеленеді. Осының арқасында жүйелік программалық қамтамаға бөлінетін жедел жадының міндетті көлемін қысқартуға болады.

ОЖ-нің бірнеше ең көп тараған түрлері кездеседі. Олардың әрқайсысы процессор разрядтылығына (такт уақытында өңделетін ақпараттың биттік саны), поцессор типі, сондай-ақ ЖЕСҚкөлеміне негізделген. Компьютер мүмкіншіліктерінің дамуы барысында

пайдаланушы бұл ресурстарды қолдана алу үшін қазіргі заманға сай және күшті программалық құралдарды керек етеді. Мұндай сапалы Microsoft фирмасының ОЖ-лары қамтамасыздандыра алады. Мысалы, MS-DOS. Бұл ОЖ-нің қазіргі дербес компьютерлердің ақпараттық мүмкіншілігіне қатыса алатын дамыған құралдар.Олар:

* Каталогтардың иерархиялық құрылымына негізделген иілгіш файлдық жүйелердің жұмысы және құрылуы;

* Компьютер құрылымының модульдік принциптік қолдану әр түрлі сыртқы құрылымының көптеген санына әкеп тіреледі (принтерлер, плоттерлер, модемдер және т.б.);

* Пайдаланушының ыңғайлы интерфейсі.

IBM-PC типтес компьютерлерде келесі ОЖ қолданылады:

2. MS-DOS – ортасындағы Windows 3.1.

3. Windows95, Windows98/NT, UNIX, OS/2 т.б.

ОсыаталғанОЖ-ден 1992 жылышығарылған Microsoft фирмасы DOS операциялықжүйесінөңдеген, программистерменқолданушыларғаөтекеңкөлемдегімүмкіншіліктерменқолайлықтарбароперациялықжүйе. Windows-тың кеңінен қолданылуы IBM-PC – сәйкескомпьютерлерініңстандартыболыптабылады. Windows файлдармен, дискілермен жұмыс істеу операцияларына арнап қолайлы және айқын интерфейспен қамтамасыз етеді, сонымен қатар Windows ортасында іске қосылатын программаларға жаңа мүмкіншіліктер береді.

1985 жылы Microsoft фимасы Windows графикалықоперацияларжүйесін, ал 1990 жылы 3.0 версиясыншығарған 3.0 версиясынанбастап Windows-тыңкеңіненқолдануыарқасында, ол IBM тектескомпьютердіңстандартыболыптабылады.

Windows-тедискіменжұмысістеужүйесінеерекшекөңілбөлінген, осында IDE, ESDI, SCSI интерфейсконтроллерлерібар.

Windows терезесі.Windows-тыңкезкелгентерезесіэкранныңтөртбұрыштыаймағыболыптабылады. Терезеніңортасындатерезеніңатыжазылады, алоңжәнесолбөліктеріндежүйелімәзірдіңжинақтаужәнеашубатырмаларыбар.

Жұмыстыаяқтау. Windows-тажұмыстыаяқтауүшінбарлықбелсендіқосымшалардытоқтатыптерезелердіңбарлығынжауыпSHUTDOWNутилиттерінпайдаланукерек. Олжұмыстыаяқтаудыңқарапайымсұхбаттерезесінашады:

Операциялы? ж?йе. Стандартты программалар

Саба? Сыныбы К?ні:

Саба?ты? та?ырыбы: Операциялы? ж?йе. Стандартты программалар

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды операциялы? ж?йе ж?не стандартты программалармен таныстыру ж?не стандартты программалармен ж?мыс істеуге ?йрету.

Дамытушылы?: О?ушыларды? операциялы? ж?йе ж?не стандартты программалармен ж?мыс істеу ар?ылы ойлау, есте са?тау ?абілетін дамыту.

Т?рбиелік: О?ушыларды? та?ырып?а деген ?ызы?ушылы?ын арттырып, ??ыптылы??а т?рбиелеу.

Болжамдап отыр?ан н?тиже: Операциялы? ж?йе ж?не стандартты пограммалармен ж?мыс жасай алатын т?л?а.

Саба?ты? типі: Аралас.

Саба?ты? т?рі: ?ткен та?ырыптар?а шолу ж?не жа?а ??ымды ме?геру саба?ы.

Саба?ты? ?дісі: Практикум элементтері бар т?сіндірмелі – к?рнекілікті.

К?рнекі ??рал-жабды?тар: Интерактивті та?та, о?улы?, электронды

Саба?ты? жоспары:

1. ?йымдастыру кезе?і (1-2 мин)

1. О?ушылармен амандасу, т?гендеу.
2. О?ушыларды? зейінін саба??а аудару.

1. ?й тапсырмасын с?рау (10 мин)
   1. С?ра?-жауап «Си?ырлы ше?бер»
   2. Ми?а шабу «Жасырын с?з»

III. Жа?а саба? (10 мин)

3.1. М??алім т?сіндірмесі.

3.2. Электронды о?улы?пен т?сіндіру

IV. Жа?а саба?ты пысы?тау (10 мин)

4.1. Электронды о?улы?пен та?тада ж?мыс.

4.2. Компьютермен ж?мыс.

V. Жа?а саба?ты бекіту (10 мин)

5.1. Activate ??рыл?ысымен тест тапсыру

VI. Саба?ты ?орытындылау ж?не о?ушыларды

VIІ.?й тапсырмасы (1-2 мин).

Саба?ты? барысы:

1. ?йымдастыру кезе?і

1. О?ушылармен амандасу, т?гендеу.

2. О?ушыларды? зейінін саба??а аудару.

II.?й тапсырмасын с?рау

1. . С?ра?-жауап «Си?ырлы ше?бер»
2. Ми?а шабу «Жасырын с?з»

III. Жа?а саба?

3.1. М??алім т?сіндірмесі.

3.2. Электронды о?улы?пен т?сіндіру

Операциялы? ж?йе – компьютерді? барлы? м?ліметтерді ??деу ж?мысын ?йымдастыратын ба?дарламалар ж?йесі. Ол компьютерді? барлы? ??рыл?ыларын бас?арады, компьютер ??рыл?ыларыны? арасында ж?не компьютер мен адам арасында м?ліметтер алмасуын ж?зеге асырады. Сонымен ?атар ОЖ – ?мбебап ж?йе, оны ?р т?рлі типтегі компьютерлерге, компьютерге ?осыл?ан ?осымша ??рыл?ылар?а с?йкестендіріп баптау?а болады, компьютерді дербес т?рде баптау?а м?мкіндік береді.

ОЖ – лер ?те к?п, біра? бізді? арнайы ?арастыратынымыз – ?йде ж?не мектептерде т?р?ан компьютерлераді? операциялы? ж?йелері.

Компьютерде ж?мыс істеу -негізінде оны? ОЖ – мен ж?мыс істеу. Сонды?тан компьюте мен адамны? ?атынасу т?сілі ?аншалы?ты ?арапайым, т?сінікті ж?не «жа?ын досты?та» екені ?те ма?ызды.

Windows операциялы? ж?йесінде т?тынушы ?шін к?птеген м?мкіндіктер жарата алатын ?осымшалар бар. Олар Бас менюдегі Программы бумасыны? Стандартные ішкі бумасында орналас?ан. Ол ?осымшаларды іске ?осу ?шін т?мендегі командалар тізбегін орындаймыз:

Пуск => Программы => Стандартные =>.

(к?пн?кте орнына ?ажет ?осымша аты та?далады)

Б?л ?осымшаларды? стандартные атты бумада орналас?аныны? да м?ні бар. Ол дегеніміз – Windows операциялы? ж?йесі орнатыл?ан кез келген компьютерден осы ?осымшаларды таба аламыз, оларды ?осымша орнату ?ажеті жо?.

Енді ?осымшаларды? негізгілеріне жеке-жеке то?талып ?тсек.

(?р бір ?осымшаны т?сіндіргенде алдымен іске ?осу жолын к?рсетіп, со? терезе элементтеріне то?талып ?темін)

Просмотр содержимого документа
«Операциялы? ж?йе. Стандартты программалар »

Сабақ Сыныбы Күні:

Сабақтың тақырыбы: Операциялық жүйе. Стандартты программалар

Білімділік: Оқушыларды операциялық жүйе және стандартты программалармен таныстыру және стандартты программалармен жұмыс істеуге үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың операциялық жүйе және стандартты программалармен жұмыс істеу арқылы ойлау, есте сақтау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушылардың тақырыпқа деген қызығушылығын арттырып, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Болжамдап отырған нәтиже: Операциялық жүйе және стандартты пограммалармен жұмыс жасай алатын тұлға.

Сабақтың түрі: Өткен тақырыптарға шолу және жаңа ұғымды меңгеру сабағы.

Сабақтың әдісі: Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті.

Көрнекі құрал-жабдықтар: Интерактивті тақта, оқулық, электронды

Ұйымдастыру кезеңі (1-2 мин)

Оқушылармен амандасу, түгендеу.

Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үй тапсырмасын сұрау (10 мин)

Сұрақ-жауап «Сиқырлы шеңбер»

Миға шабу «Жасырын сөз»

III. Жаңа сабақ (10 мин)

3.1. Мұғалім түсіндірмесі.

3.2. Электронды оқулықпен түсіндіру

IV. Жаңа сабақты пысықтау (10 мин)

4.1. Электронды оқулықпен тақтада жұмыс.

4.2. Компьютермен жұмыс.

V. Жаңа сабақты бекіту (10 мин)

5.1. Activate құрылғысымен тест тапсыру

VI. Сабақты қорытындылау және оқушыларды

VIІ.Үй тапсырмасы (1-2 мин).

Оқушылармен амандасу, түгендеу.

2. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

II.Үй тапсырмасын сұрау

. Сұрақ-жауап «Сиқырлы шеңбер»

Миға шабу «Жасырын сөз»

3.1. Мұғалім түсіндірмесі.

3.2. Электронды оқулықпен түсіндіру

Операциялық жүйе – компьютердің барлық мәліметтерді өңдеу жұмысын ұйымдастыратын бағдарламалар жүйесі. Ол компьютердің барлық құрылғыларын басқарады, компьютер құрылғыларының арасында және компьютер мен адам арасында мәліметтер алмасуын жүзеге асырады. Сонымен қатар ОЖ – әмбебап жүйе, оны әр түрлі типтегі компьютерлерге, компьютерге қосылған қосымша құрылғыларға сәйкестендіріп баптауға болады, компьютерді дербес түрде баптауға мүмкіндік береді.

ОЖ – лер қте көп, бірақ біздің арнайы қарастыратынымыз – үйде және мектептерде тұрған компьютерлерадің операциялық жүйелері.

Компьютерде жұмыс істеу -негізінде оның ОЖ – мен жұмыс істеу. Сондықтан компьюте мен адамның қатынасу тәсілі қаншалықты қарапайым, түсінікті және «жақын достықта» екені өте маңызды.

Windows операциялық жүйесінде тұтынушы үшін көптеген мүмкіндіктер жарата алатын қосымшалар бар. Олар Бас менюдегі Программы бумасының Стандартные ішкі бумасында орналасқан. Ол қосымшаларды іске қосу үшін төмендегі командалар тізбегін орындаймыз:

Пуск = Программы = Стандартные = . . . . .

(көпнүкте орнына қажет қосымша аты таңдалады)

Бұл қосымшалардың стандартные атты бумада орналасқанының да мәні бар. Ол дегеніміз – Windows операциялық жүйесі орнатылған кез келген компьютерден осы қосымшаларды таба аламыз, оларды қосымша орнату қажеті жоқ.

Енді қосымшалардың негізгілеріне жеке-жеке тоқталып өтсек.

(Әр бір қосымшаны түсіндіргенде алдымен іске қосу жолын көрсетіп, соң терезе элементтеріне тоқталып өтемін)

«Калькулятор» — күнделікті қолданып жүрген калькуляторымыздың компьютерлік түрі. Калькулятордың екі түрі бар – қарапайым және инженерлік. Олардың қажеттісін таңдау үшін Меню жолағындағы Вид командасын шертіп, ашылған менюде «Обычный» немесе «Инженерный» командаларының бірін таңдауымыз қажет. Инженерный калькулятор күрделі есептеулер жүргізгенде пайдаланылады.

Қосымша терезелері төменде көрсетілген:

1. сүрет. Қарапайым 2. сүрет. Инженерлік

Калькуляторды экранның кез келген жеріне орналастырып, немесе Есептер панеліне жинап қойып қолдануымызға болады.

Бұл қосымша мәтіндік редакторлар тобына кіреді және бұл қосымша көмегімен көлемі шектелмеген мәтіндік ақпараттармен жұмыс істеуге болады. Мәтіндерді сақтау, өңдеу және баспаға шығару мүмкіндіктері бар.

Қосымша терезесі төменде көрсетілген:

WordPad қосымшасы терезесіндегі стандартты батырмалар мен меню жолағы қатарындағы командаларды терезе бетіне шығару немесе алып тастау үшін – Вид командасын қолданамыз. Ол команданы шерткен кезде ішкі менюдегі командалар алдында қанатбелгі (птичка) орналасқан болуы керек.

Құжатпен жұмыс істеу және мәтінді өңдеу батырмалары сәйкесінше Стандартная және Форматирование құрал-саймандар панелінде орналасқан. Сонымен қатар теріп жатқан мәтініміздің шектерін тағайындау үшін Линейка құралын пайдалануымызға болады.

Кіші көлемді, көп өңдеуді қажет етпейтін мәтіндік мәліметтерді жазып, сақтауға арналған мәтіндік редактор.

Қосымша терезесі төменде көрсетілген:

Блокнот қосымшасы терезесінде меню жолынан басқа элементтер кездеспейді. Меню жолында келесі командалар орналасқан: Файл – құрып жатқан құжатқа катысты командалар тізбегі (Создать, Открыть, Сохранить, Сохранить как. Печать т.с.с), Правка – мәтінмен жұмыс істеу батырмалары, Формат – мәтін форматын өңдеу, Вид – терезе құрылымына қатысты батырмалар, Справка – қосымшаға қатысты барлық анықтамаларды шығару.

«Paint» графиктік редакторы.

Қарапайым графиктік сызбаларды, сүреттерді орындауға арналған графикалық редактор. Редактор көмегімен түрлі форматтарда жасалған сүреттерді өңдеуге болады.

Қосымша терезесі төменде көрсетілген:

Paint графиктік редакторының терезесіндегі негізгі элементтер Меню жолы, Құрал-саймандар панелі және түстер палитрасы. Меню жолағы командалары (Файл, Правка, Вид, Рисунок, Палитра, Справка) қандай қызмет атқаратындығын біз 7 сыныпта толық үйренгенбіз. Құрал-саймандар панелі және Түстер палитрасына тоқталатын болсақ оларды қосымша терезесінен алып тастау немесе қайта орналастыру үшін Меню жолындағы Вид командасын шертіп ашылған ішкі менюде Набор инструментов немесе Палитра командаларына қанатбелгі (птичка) орнатамыз.

Сонымен қатар Стандартные бумасында –

Развлечения (Көңіл-күй көтеру) ішкі бумасында — Громкость, Звукозапись және Проигрыватель WindowsMedia қосымшалары бар. Ол қосымшалар көмегімен динамик дауысын реттеу, дыбыстарды жазу және компьютер жадында сақталған немесе түрлі дискілерде жазылған дыбыстық файлдарды тыңдап шығуымызға болады.

Связь (Байланыс) ішкі бумасында – компьютераралық түрлі байланыстарды реттеу, Интернетпен байланыс құру, жергілікті желілер құру сияқты мәселелерді орындауымызға болады.

Служебные (Қызмет көрсету) ішкі бумасындағы командалар көмегімен өз компьютерімізге қатысты түрлі амалдарды орындауымызға болады. Олардың ішінде – берілгендерді архивтеу, дискіні тазалау, форматтау, жүйені қалпына келтіру және т.б.

Специальные возможности (Арнайы мүмкіндіктер) ішкі бумасында – Диспетчер служебных программ, Мастер специальных возможностей, Экранная клавиатура, Экранная лупа сияқты қосымшалар орналасқан.

Адресная книга қосымшасы көмегімен біз Интернет желісінде көп қатынайтын немесе қажет болған жағдайда сақтап қою үшін ол адрестерді осы қосымшаға енгізіп қоямыз.

Барлық қосымшалардың негізгі қызметі: компьютер тұтынушысына қолайлықтар жасау, кездескен проблемаларды компьютердің анықтамалық бөлімі көмегімен және өз бетінше шешу мүмкіндіктерін жарату, операциялық жүйемен жұмыс істеуді үйрету, Интернетпен, қосалқы құрылғылармен жұмыс істеу ережелерін үйрету болып табылады.

Бұл қосымшалармен жұмыс істеуді жақсы игеріп алсақ келешекте Windows ортасының қолданбалы бағдарламаларымен жұмыс істеудің алғашқы дағдаларын қалыптастырасыңдар.

IV. Жаңа сабақты пысықтау

4.1. Электронды оқулықпен тақтада жұмыс.

Электронды оқулықпен, әр оқушы тақтаға шығып, жеке-жеке тапсырма орындайды.

4.2. Компьютермен жұмыс.

Калькулятор бағдарламасын ашып, мына сандарды есептеңіз:

WordPad бағдарламасын ашып, мына өлең жолдарын теріңіз:

Жазғытұры қалмайды қыстың сызы,

Масатыдай құлпырар жердiң жүзi.

Жан- жануар, адамзат анталаса,

Ата-анадай елжiрер күннiң көзi.

V. Жаңа сабақты бекіту (10 мин)

5.1. Activate құрылғысымен тест тапсыру

Компьютер қосылғанда жүктелетін және оның барлық құрылғыларының жұмысын басқаратын бағдарлама бұл.

A) Операциялық жүйе.

C) Кестелік процессор.

Компьютердің негізгі құрылғысына кірмейтін құрылғыны ата.

.txt кеңейтілуі бар файл қай бағдарлама көмегімен құрылған?

Windows операциялық жүйесінің негізгі элементі.

B) Мой компьютер.

Ақпарат өлшемінің ең кіші бірлігі.

Компьютер қандай екі цифрдың көмегімен жұмыс істейді?

Қарапайым графиктік кескіндер салуға арналған Windows-тың стандартты қосымшасы.

“WordPad” қосымшасы қандай бағдарламалар қатарына кіреді?

A) Жүйелік бағдарламалар.

B) Кестелік процессорлар.

C) Мәтіндік процессорлар.

WordPad, Paint, Калькулятор, Блокнот қосымшалары қай бумада орналасқан.

B) Мои документы.

10. Калькулятор қосымшасы не үшін арналған?

С) Сурет салу үшін

VI. Сабақты қорытындылау және оқушыларды бағалау.

VIІ.Үй тапсырмасы: 1. Операциялық жүйелердің даму тарихы.

Скачай Приемная комиссия програмирование и еще Дипломная в формате PDF Информационные технологии только на Docsity! 0 4 B 0МАЗМ НЫ 1 КІРІСПЕ………………………………………………………………………………………. 3 2 1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ…………………………………………………………………………. 5 2.1 1.1 Автоматтандырылған ақпараттық жүйе туралы теориялық мәліметтер………………………………………………………………………………………….. 5 3 1.2 Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің түрлері………………… 8 4 1.3 Деректер қоры және деректер қорын басқару жүйелері…………. 11 4.1 1.4 Объектінің сипатталуы, оның атрибуттары мен әдістері…………. 18 5 2. ЖОБАЛАУ БӨЛІМ…………………………………………………………………….. 24 6 .2.1 NET Framework платформасының негізгі түсініктері жайлы жалпы мағлұмат және кластар кітапханасы……………………………………………………. 24 7 C# программалау тілі және оның артықшылықтары…………………….. 26 8 LINQ және ADO.NET туралы жалпы мәлімет…………………………………. 31 9 Клиент – сервер технологиясы……………………………………………………. 33 10 MS SQL Server және оның негізгі компоненттері…………………………… 36 11 SQL тілінің қасиеттері…………………………………………………………………. 38 12 3.1 «Қабылдау комиссия» автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құрудың мақсаттары мен қойылатын есептер………………………………………. 42 13 «Қабылдау комиссия» автоматтандырылған ақпараттық жүйесін жобалау және жасау…………………………………………………………………………… 43 14 Ақпараттық жүйенің құрылымы, құрамы және негізгі функциялары.. 43 15 4.2 Бағдарламашының орта жалақыны есептеу…………………………… 49 16 4.3 Электроэнергия шығынын есептеу………………………………………… 52 17 4.4 Жалпы шығындардың есебі…………………………………………………… 54 18 5.1 Өндіріс орындарын желдету………………………………………………….. 57 19 5.2 Электр қауіпсіздігі………………………………………………………………… 57 20 5.3 Өрт қауіпсіздігі……………………………………………………………………… 58 21 5.4 ДК-мен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері……………….. 58 22 5.5 Жобаның экологиялық деңгейі………………………………………………. 59 0 4 E 81 ЖАЛПЫ Б ЛІМ 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B1.1 Автоматтандырыл ан а паратты ж йе туралы теориялы 0 4 D 9м ліметтер 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 D 9Автоматтандыру ж не оны негізгі принциптері мен дістері. 0 4 A 3 0 4 E 9Дербес компьютерлер бізді мірізге жылдам еніп, есептеу 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 E 9техникасыны о ам міріндегі орны мен ролі жайлы к рінісімізді 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3згертіп жіберді. Енді компьютерлер р т тынушы а б рын ыдан 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3жа ын ж не ол жетімді болды. Дайынды сыз т тынушыларды 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 E 9ж мысына арнал ан к птеген программалар пайда болды. 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 BСо ы елу жылда программалы амтамасыз ету арапайым 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 Bлогикалы ж не арифметикалы операцияларды орындайтын 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 E 9программалардан к рделі ж йені бас ару а дейінгі лкен згерістерге 0 4 B 1шырады. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 E 9А паратты ж йелер к дімгі программалы нім болып есептелуіне 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 Bарамастан, оларды йреншікті олданбалы программалар мен 0 4 A F 0 4 9 3ж йелерден елеулі айырмашылы ы бар. 0 4 E 8 0 4 A 3 0 4 A Fзіні функциялары, архитектурасы мен ж зеге асыруынан 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 D 9 0 4 9 Bа паратты ж йелер п ндік облысына байланысты айырылады. Біра 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bкелесі асиеттер тізімі барлы ына орта болып табылады: • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 3АЖ а паратты жинау, са тау ж не деу шін арнал ан; • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3а паратты ж йелер есептеу техникасын олдануда жо ары 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3квалификациясы жо а ыр ы т тынушы а арнал ан. 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3Осы ан орай, АЖ клиенттік программалары арапайым, же іл 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 3ме герілетін ж не ы айлы, интерфейске ие болу керек. АЖ инерфейсі 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bж мыс а арнал ан барлы ажетті функцияларды амтамасыз етіп, 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 Bсонымен атар, андай да арты рекеттерді орындау а р сат етпейді. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 A 3Осылайша, а паратты ж йені деу кезінде екі негізгі проблемманы 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 D 9шешу керек: а парат са тау шін деректер орын деу ж не 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3т тынушымен диалог ж ргізу шін графикалы интерфейс шы ару. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A FБарлы а паратты ж йелер т рлі белгілері бойынша классификацияланады. 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 BЖиі олданылатын классификациялау т сілдерін арастырайы . Масштабы бойынша: • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 A Fдара а паратты ж йелер; 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 A FДаралы АЖ, детте, дербес персоналды компьютерде ж зеге 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 B 1асырылады. М ндай ж йе уа ыт аралы ында бір ж мыс орнымен 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 9 3б лісетін т тынушыны не т тынушылар тобыны ж мысына арнал ан; • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A Fтопты а паратты ж йелер; 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A FТопты а паратты ж йелер ж мыс тобыны м шелерімен 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 E 9а паратты жыммен пайдалануына ба ыттал ан ж не к бінесе локальды 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 9 Bесептеу желісіні негізінде растырылады. М ндай осымшаларды 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A 3деу кезінде ж мыс топтары шін деректер орыны серверлері (SQL — 0 4 9 Bсерверлер) олданылады. • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 A Fбірлескен а паратты ж йелер; 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 9 3Бірлескен АЖ ж мыс топтарына арнал ан ж йелерді жал асы 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9болып табылады, олар ірі компаниялар а ба ыттал ан ж не 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A Fтерриториялы таратыл ан т йi 0 4 9 Bндер немесе желілерді амтамасыз етеді. 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 BК пшілік жа дайда олар бірнеше сатыдан т ратын иерархиялы 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 A Fрылым а ие. М ндай ж йелерге серверлерi 0 4 9 3мамандандырыл ан клиент- 0 4 D 9 0 4 B 1сервер архитектурасы не бірнеше сатылы архитектура т н. М ндай 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 A 3ж йелерді деу кезінде топты а паратты ж йелерді дегенде 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 Bолданыл ан деректер базасыны серверлері олданылуы м мкін. Топты 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A 3ж не біріктіру а паратты ж йелерге ызметті сенімділігі мен 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3деректерді са талу талаптары ед уір жо арылайды. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A F 0 4 E 9А паратты ж йелер типтері бойынша екі т рге б лінеді: • 0 4D 9 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 B 1есеп беретін ж не е алдымен деректерді деуге(іздеу, с рыптау, 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 9 3агрегаттау, с згілеу) ба ыттал ан АЖ. • 0 4A 3 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 A 3шешімні м мкін баламаларын дейтін АЖ. 0 4 9 A 0 4 9 3 0 4 A 3азіргі заман ы электронды есептеуіш машиналарды жасау адамны 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3к птеген ызмет ету орталарында ы деректерді деуді автоматтандыру а 0 4 A F 0 4 9 A 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A Fм мкіндік береді. азіргі заман ы деректерді деу ж йелерсіз озатты 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 Bндіру технологияларын, барлы де гейлерде экономиканы бас аруды, 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3ылыми зерттеулерді, білім беруді, б аралы а парат ралдарыны 0 4 B 1 0 4 A Fж мысын елестету м мкін емес. 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 BАвтоматтандыру дегеніміз техникалы , йымдасты , экономикалы 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 E 9 0 4 A Fт р ыда ы рекеттер комплексі. Б л рекеттер ндіріс рдісінде немесе 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 B 1бас ару рдісінде адам атысуыны д режесін кемітеді не оны б л 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A Fрдіске атысуын т гелдей жояды. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 BАвтоматты а паратты ж йе – адамны рт рлі ызметінде бас ару 0 4 A F 0 4 A F 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 Bрдісін оптимазициялау шін мамандар керекті н тижелік а паратты бар 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A Fболу негізінде рылатын адам – машина ж йесі. 0 4 A F 0 4 A F 0 4 A 3Ж йелік макро талдау барысында ж йе немесе оны элементтері 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 A 3ж йе б лігіні ана рлым де гейде орналасады. Ерекше к іл 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A Fа паратты байланыстар а аударылды: оларды санын аны тайды, ж йені 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 Bзерттеумен айналысатын байланыстар та далады, одан кейін е жа сы 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A Fн с асы та далынып берілген функцияны ж зеге асуы басталады. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9Микроадресацияда обьектті рылымы талдаудан теді, функционалды 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 Bмінездемелер т р ысынан рамында ы элементтер ж не сырт ы 0 4 A F 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A Fортамен ж зеге асады. ААЖ ж йелік к з арасы рылу рдісінде, 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3функционалды ты математикалы баяндау, б лек элементтерді 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A Fорналас ан, біра тікелей технологиямен байланысы жо ж йелерді 0 4 A 3 0 4 A 3кірістіреміз. Берілген классты функцияларыны тізіміне келеседегідей 0 4 A Fм мкіндіктер беріледі: • 0 49 B 0 4 A 3 0 4 A Fмекеме ызметінде пайда болатын есептеулерді ж зеге асуы; • 0 49 3 0 4 A F 0 4 D 9АЖК- а А классы ж йесінен келетін ж не С класына тасымалданатын алдын–ала деректерді дайындау, жинау; • 0 4A 3 0 4 A F 0 4 A FА классыны ж йесімен автоматты ж зеге асырылатын деректерді дайындау. 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 D 9С класыны ж йесі – мекемені німдік талдау ж не жоспарлау 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 Bж йесі. Адам атысуымен ана шешілетін м селелерді арастыру негізінде 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3жасалын ан ж йе. Стратегиялы т р ыдан адам атысуыны ролі аса зор. 0 4 A F 0 4 A F 0 4 D 9 0 4 A 3Енгізу талдауы, б гінгі к ні, АЖ-ны енгізгендегі с тсіз себептеріні 0 4 9 Bбірнешесін ай ындайды: 1) 0 49 3 0 4 9 B 0 4 E 9Батыста шы арылатын программалы нім идеалды бизнес– 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3рдістерге ба ытталып жасалын ан, ал ол шынды ында ы белгілі бір 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 E 9мекемені рылымына келмейді. Ал шынды ында, к птеген мекемелер 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 Bмен йымдарды бизнес– рдістері здік емес, керісінше иерархиялы 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 9 3бас ару жа ынан рылымы те к рделі. К п жа дайда формалды 0 4 B 1 0 4 A Fиерархия шыншыл иерархиямен б рыс йлесуде болады; 2) 0 4A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 BЖ йені растырумен тарихи алыптас андай 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A Fба дарламашылар айналысады. Сонды тан да олар ж йені 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9автоматтандырыла ан ж йе принциптерімен рды. Н тижесінде адам 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 Bатысуын керек етпейтін т йы тал ан автоматтандырыл ан ж йе шы ты. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3Сонды тан да орталы кезе ні басшылары осындай автоматтандырыл ан 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 Bж йені санасыз т рде де, саналы т рде де енгізуге арсы; 3) 0 4A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3Жобалау кезе інде есепті талдауды азды ы. Мысал а, 0 4 9 3 0 4 9 Aбатыста, я ни А Ш-та тапсырыс беруші компанияларда арнайы жобалау 0 4 E 9б лімдері бар, онда автоматтандыру процесі талданады: нені автоматтандыру 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 A Fажет, нені ажет емес, не пайдалы, не шы ындар келеді, алай ж йе 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bрылу керек, андай функциялар ат ару керек. Ал отанды 0 4 9 Bкомпанияларда осындай функцияны олданбайды. 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3Б гінгі танда а паратты ж йені ру а жа а шешім керек. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 9 BЖа ашырлы ж йені бір интеграциялы базада ру емес, оны м ият 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3жобалап, содан кейін ана адекватты программалы рыл ылармен 0 4 A Fж зеге асыру керек. 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 BАвтоматтандырыл ан кезіндегі к п проблемаларды синархиялы 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A 3жобалауды пайдаланып шешуге болады. Б л жа а принцип «синархия за ы 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 3негізінде рыл ан, б л за ды ХХ асырда орыс философы 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 A 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A 3Владимир Шмаков аны та ан. ыс аша айт анда, ол лемні 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A Fиерархиялы ж не аналогты т рде тану. 0 4 9 A 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 Bорыта келгенде, тапсырыс беруші АЖ ру шін программалы 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 Bамтаманы та дамас б рын анализ, я ни талдау ж ргізу керек. Бас аша 0 4 9 B 0 4 9 3айт анда, алдымен жоба алдында зерттеулер жасап, содан кейін ана 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3рылымдарды арты шылы тарын ескеріп, жобалау а кірісу керек. 1.3 0 49 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A FДеректер оры ж не деректер орын бас ару ж йелері 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 B 1Ж йелік администраторды автоматтандырыл ан ж мыс орнын 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 D 9руды ал аш ы кезе інде біз к сіпорынны компьютерлік ж не 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9кешенді рал жабды тарыны деректер орын ру м селесіне кез 0 4 D 8 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 B 1боламыз. деттегідей, м ндай деректер оры автоматтандырыл ан ж мыс 0 4 A F 0 4 A F 0 4 B 1орны шін негіз ретінде алынады. Олар ж йелік администратор ж мысында 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bпайдаланылатын а паратты са тау, деу, жетілдіру ызметін ат арады. 0 4 9 A 0 4 D 9 0 4 9 Bазіргі авторлар «деректер банкі» ж не «деректер оры» терминдерін 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 E 9синонимдер ретінде жиі олданады, біра 1982 жылы жары к рген 0 4 9 2 0 4 A 3 0 4 9 Bылым мен техника бойынша Мемлекеттік комитетті деректер орын 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A Fру бойынша жалпысалалы бас ару материалдарында б л т сініктер 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 Aажыратылады. Онда деректер банкі, деректер оры ж не Д БЖ тіркестерін 0 4 A Fбылайша т сіндіреді: 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 3Деректер банкі – б л арнайы йымдастырыл ан орлар, я ни 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 E 9орталы а жина тауды ж не а параттарды жымды негізде к п 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bма саттар а пайдалануды амтамасыз етуге арнал ан деректер оры, 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 A 3ба дарламалы , техникалы , тілдік, йымдастыру дістемелік амалдарды 0 4 A Fж йесі. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 BДеректер оры – а параттарды жиынты ы. Ол арастырылып 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3отыр ан салада ы объектілер мен оларды байланысыны жа дайын 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 Aк рсетеді. Деректер орларын бас ару ж йесі (Д БЖ) – деректер 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 D 9орларын к птеген пайдаланушыларды руы, ж ргізуі ж не біріге 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3пайдалануына арнал ан ба дарламалы ж не тілдік амалдар жиынты ы. ANSI (American National Standards Institute) 0 49 Bамерикалы стандартизация 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 Bкомитеті сын ан амал е тиімді екені аны талды, ол 1.3.1-суретте 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A Fк рсетілген деректер орын йымдастыруды шде гейлі ж йесі. Сурет -1.3.1 ANSI 0 4B 1 0 4 9 3 0 4 9 A 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A Fсын ан Д бас ару ж йесіні шде гейлі лгісі 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A FСырт ы лгілер де гейі – е жо ар ы де гей. Онда рбір лгі 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3а параттарды зінше «к реді». Б л де гей жеке осымшаларды деректер 0 4 E 9 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 Bк рсетілмеуі м мкін. Біз білетіндей, стел деректер орын бас ару 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1ж йесін пайдалану ар ылы а паратты ж йелерді ру кезінде деректер 0 4 9 B 0 4 D 9банкі администраторы, осымшалар администраторы ж не жасап 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3шы арушы к пшілік жа дайларда бір т л а болады. Деректер банкі 0 4 A F 0 4 A Fадминистраторына к рделі міндеттер ж ктелген. 0 4 9 B 0 4 B 1Деректер банкі администраторы тобы рамында болуы керек: • 0 4A Fж йелік сараптамашылар; • 0 4D 9 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 Bм ліметтерді ж не деректер банкіне атысты сырт ы болып 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1табылатын а паратты амсыздандыруды рылымын жобалаушылар; • 0 4D 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 Bм ліметтерді деуді технологиялы процестерін жобалаушылар; • 0 4A F 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3ж йелік ж не олданбалы ба дарламашылар; • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 D 9техникалы ызмет к рсету бойынша операторлар ж не мамандар; • 0 4B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1егер б л коммерциялы деректер банкіне атысты болса, м нда 0 4 A 3 0 4 9 Bмаркетинг бойынша мамандар ма ызды роль ат арады. 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 BДеректер банкіні администраторыны негізгі ызметтері 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3Деректер орын ж не деректер орын деу процедураларын 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 E 9суреттеу кезіндегі т тасты шектеулерін к рсету: 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 E 9– п ндік сала а т н т тасты декларативті шектеулерін к рсету; 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9– деректер орына са тал ан а паратты згерту процесі кезіндегі 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bа ндік сала а т н т тасты ты динамикалы шектеулерін аны тау; 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B– деректер орыны рылымына атысты т тасты шектеулерін 0 4 9 Bаны тау; 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A 3– деректерді енгізу ж не т зету кезіндегі деректер орыны 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 3т тасты ын амтамасыз ету процедураларын жасап шы ару; 0 4 A 3 0 4 E 9– пайдаланушыларды к пшілік пайдаланушылар режиміндегі 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 Bпараллельді ж мысы кезінде т тасты шектеулерін аны тау. 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9– Ал аш ы ж ктелуді жасап шы арыл ан технологиясына с йкес 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A Fм ліметтерді ал аш енгізу ж йесін жобалау ажет болуы м мкін. 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3М ліметтерді ор ау: 0 4 D 9– м ліметтерді бірдей пайдалана алатын пайдаланушылар тобын 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1ру, пайдаланушыларды тіркеу а идаларын, пиякілттер (пароль) 0 4 A F 0 4 9 Bж йелерін аны тау; 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3– белгілі бір м ліметтер мен жобалау объектілерін ор ау 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 B Bа идаларын жасап шы ару; а паратты локальды ж не жа анды 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3а паратты желілерде айналуы кезінде оны кодтауды арнайы амалдарын 0 4 9 3жасап шы ару; 0 4 D 9 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 B 1– м ліметтерді алу ж не ор аныс ж йесін б зу талпыныстарын 0 4 9 B 0 4 9 3аны тау амалдарын жасап шы ару; 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A F– ор аныс ж йесін тестілеу; 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B– деректер орында ы а параттарды ор ау динамикалы 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 9 3амалдарыны дамуын ж не ор аныс ж йесін б зу жа дайларын зерттеу. 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 BДеректер орында ы айта алпына келтіруді амтамасыз ету: 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3– деректер орын алпына келтіру а идалары мен архивтеуді 0 4 B 1 0 4 9 3йымдастыру амалдарын жасап шы ару; 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3– а аулардан кейін деректер орын алпына келтіруді 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bтехнологиялы процестерін ж не осымша ба дарламалы амалдарын 0 4 9 3жасап шы ару; 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1– Пайдаланушыларды деректер орына жіберген с ранысын 0 4 B 1 0 4 A 3сараптау: с раныс сипаты бойынша, оларды орындалу мерзіміне бойынша, 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A Fажетті шы у жаттары бойынша есеп ж ргізу. 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A FДеректер оры концепциясында «деректер» ж не «деректер лгісі» 0 4 9 B 0 4 9 3сия ты жалпылан ан категориялар негізгі категориялар болып табылады. 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A FДеректер оры концепциясында ы «деректер» т сінігі – объектіні, 0 4 9 3 0 4 9 Bжа дайды, шарттарды немесе бас а да факторларды сипаттайтын белгілі бір 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3м ндерді , к рсеткіштерді жиынты ы. Деректер мысалы: Петров 0 4 D 9 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1Николай Степанович, $30 ж не т.б. м ліметтерді белгіленген рылымы 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3жо , деректер пайдаланушы о ан белгілі бір рылым бергенде, я ни 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 Bоларды ма ыналы мазм нын т сінгенде, ол а парат а айналады. 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A FСонды тан лгі т сінігі деректер оры саласында ы орталы т сінік 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A Fболып табылады. Б л терминді біржа ты т сіндірме жо , т рлі авторларда 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 A 3б л т сінік т рліше аны талады, біра с йте т ра, осы т сініктемелерді 0 4 9 B 0 4 9 3ішінен орта негізін табу а болады. 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 D 9 0 4 D 9Деректерді лгісі – абстаркция, ол белгілі б р м ліметтерге 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 Bосыл анда пайдаланушылар мен жасап шы арушылар а оларды а парат 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 9 3ретінде абылдау а м мкіндік береді, я ни олар тек деректерден ана емес, 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1сонымен бірге оларды арасында ы байланыстан т ратын ма л маттар болып табылады. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3Деректерді жатты лгілері негізінен жаттарды , 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3м тіндерді таби и тілдердегі еркін форматына ба ыттал ан 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 D 9нашар рылымды а паратты к рсетуге с йкес. 0 4 9 A 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 A 3жаттарды белгілеу тілдеріне негізделген лгілер е алдымен 0 4 A 3белгілеуді SGML (Standart Generalised Markup Language) 0 4 9 Bстандратты орта тілімен байланысты. Ол ISO-да стандарт ретінде 80-жылдары белгіленген 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3болатын. Б л тіл белгілеуді бас а тілдерін ру а арнал ан, ол 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 D 9сілтемелерді м мкін болатын жиынты ын, оларды атрибуттарын ж не 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3жатты ішкі рылымын аны тайды. Сілтемелерді пайдалануды 0 4 B 1 0 4 9 3д рысты ын тексеру DTD- 0 4 A 3суреттемелер деп аталатын ережелерді арнайы 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A Fжиынты ы к мегімен ж зеге асырылады. DTD-суреттемелерді клиент 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 A FКластар бір-бірімен т рлі атынастармен байланысты болуы м мкін. 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A 3Осындай атынастарды негізгі т рлеріні бірі болып объектіге- 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3ба ыттал ан ба дарламалауда 0 4 B 1м ралау ретінде танымал класс–ішкі класс 0 4 9 Bатынасы болып табылады. Мысалы, Audi 6 0 4 A 3автомобильдер класы же іл 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 E 9автомобильдерді ішкі класы, ал б л ішкі класс з кезегінде 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 Bавтомобильдерді б дан да ірі класына, ал со ысы з ішіне ша тарды, 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3кемелерді, пойыздарды ж не т.б. амтитын транспорт ралдары класыны 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3ішкі класы болып табылады. М ндай атынастар а мысал болып ботаника 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 Bмен зоологияда ы жіктеу ж йелері жатады. М ралау а кері атынас болып жалпылау немесе генерализация 0 4D 9 0 4 E 9 табылады. Ол лдебір класс зге бір 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 Bкласты жалпы (жалпылан ан) класы екендігіне н с айды. Транспорт 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 D 9ралдарыны класы, мысалы, автомобильдер, ша тар ж не кемелер 0 4 A 3кластарыны генерализациясы болып табылады. 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 BМ ралау барысында аналы класты барлы атрибуттары мен 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 A 3дістері рпа ты класпен м раланады. М ралану к пде гейлі бола 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 Bалады, сонда иерархияны т менгі де гейлерінде орналас ан кластар 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 Bздері тікелей немесе жанама рпа тары болатын кластарды барлы 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 B 1аситеттерін (атрибуттары мен дістерін) м ралайды. В класы А 0 4 A 3класыны 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 D 9атрибуттары мен дістерін м ралайды, с йкесінше, А, В, С ж не D 0 4 D 9атрибуттары мен А, В, С ж не D 0 4 D 9 дістеріне, ал С класы А, В, С, Е, F 0 4 D 9 0 4 D 9атрибуттары мен А, В, ж не Е дістеріне ие болады. 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 E 9Кластар мен объектілер арасында ы атынастарды зге бір негізгі 0 4 A Fт рі болып агрегация 0 4 E 9 табылады. Ол бір класс з ішінде агрегаттар 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 9 B( рамдас б ліктер, ішкі ж йелер) ретінде зге кластарды амтитынын 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bбілдіреді. М селен, автомобиль шана тан, оз алт ыштан, 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3трансмиссиядан ж не т.б. рал ан, ал абылдау-жіберу рыл ысыны 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3рамына жіберуші, абылда ыш ж не антенналы-фидерлі рыл ы 0 4 A 3 0 4 D 9кіреді. Агрегацияны еселігі бар. Сонда, мысалы, автомобиль детте сол бір 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 8автомобильге ана т н болатын бір оз алт ышты амтиды. детте 0 4 E 8 0 4 D 9автомобильде саны екіден беске дейін болатын есік бар. з кезегінде, р есік 0 4 9 3 0 4 9 Bтек бір ана автомобильге атысты бола алады. 0 4 A 3Е объектісіні f1() 0 4 D 9ж не f2() (3-сурет) 0 4 D 9дістері бар делік. Оларды 0 4 A F 0 4 A F 0 4 A 3пайдалану шін алдымен т бірлі А объектісіне, сонан со С объектісіне 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 3н с аушыны алу ажет. Б л процесс детте объектіге-ба ыттал ан 0 4 9 3 0 4 A Fба дарламалауда келесі т рде жазылады: А.С 0 4 D 8 0 4 9 Bрі арай D- 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3а н с аушыны аламыз, себебі ол С-ны агрегаты 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 Bболып табылады ж не со ында ажетті f1() 0 4 D 9ж не f2() 0 4 D 9дістерін 0 4 9 Bша ырамыз: А.С. D. f1() А.С. D. f2() 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 BСурет-1.4 2 Іштей салын ан объектілерді иерархиялы бейнеленуі. 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A 3Дереткерді объектілі типі т рінде келген «класс» деректеріні 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3рылымы сырттай процедуралы-ба ыттал ан тілдер деректеріні 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3типтеріне сас, мысалы С тіліндегі рылым немесе Паскальда ы яки QuickBasic-тегі 0 4B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 жазба. Б л жа дайда м ндай рылымны элементтері 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 D 9(класс м шелері) здері тек деректер ана емес, сонымен бірге дістер 0 4 9 3 0 4 B 1(я ни процедуралар немесе функциялар) де бола алады. М ндай бірігу инкапсуляция деп аталады. 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A FИнкапсуляцияны бар болуы ба дарламалау тіліні объектілігі шін 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 3жеткілікті, дегенмен лі де оны объектілі ба ытталуын білдірмейді – ол 0 4 A F 0 4 B 1шін м ралау болуы тиіс. 0 4 B 1 0 4 A 3Дегенмен, тіпті инкапсуляция мен м ралауды болуы да 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 Bба дарламалау тілін ОББ т р ысынан толы шамада объектілі етпейді. ОББ 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A Fнегізгі басымды тары тек ба дарламалау тілінде полиморфизм ж зеге 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 E 9асырыл анда ана к рінеді. Self 0 49 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 E 9тілі объектіге-ба ыттал ан ба дарламалауды к птеген 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A Fт пнегізгі алыптарын са тай отырып, кластар шін альтернативті 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A Fсаналатын прототип ымын енгізді, сол ар ылы объектілі тілді ішкі т рі 0 4 9 3 0 4 9 3болып саналатын прототипті ба дарламалау а бастама салды. 0 4 B 1 0 4 D 9Инкапсуляция – б л принцип, осы принципке с йкес кез келген класс 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3ара ж шік ретінде арастырылуы тиіс – класс олданушысы класты тек 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3интерфейстік б лігін ана к ріп, олдануы тиіс (я ни класты 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 D 9 0 4 A 3жарияланатын асиеттері мен дістерін) ж не оны ішкі іске асырылымына 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A Fбас с пауы тиіс. Инкапсуляция приинципі (теориялы т рде) кластар 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 D 9 0 4 D 9арасында ы байланыстар санын кемітуге ж не, с йкесінше, т уелсіз 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A Fж зеге асырылым мен кластар модификациясын же ілдетіге м мкіндік береді. 0 4 E 9 0 4 9 3Деректерді жасыру. Деректерді жасыру – к ріну айма ын 0 4 9 Bбас аратын, 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3ОББ ажырамас б лігі. Инкапсуляцияны логикалы жал асы болып Framework 0 4A 3платформасыны Visual Basic, Visual C++, Visual J# тілдері 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 Bверсияларында растырыл ан кодтармен ж не одан бас а 20-дан астам CTS- 0 4D 9ке с йкестендірілетін тілдермен байланыса алады. .NET Framework 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 3платформасына жататын бір жиылымда ы р т рлі тілдерде жазыл ан 0 4 9 3 0 4 A Fбірнеше модульдер бір бірін бір тілде жазыл андай с йемелдей алады. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 BУа ыт ызметтерінен бас а, .NET Framework- 0 4 E 9 0 4 A Fта те лкен библиотека 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3енгізілген, оны ішінде атаулар ке істігі ар ылы йымдастырыл ан 4000 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 A Fкласс бар, б л класстар р т рлі пайдалы функциялар мен кез келген іс 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3имылдар а арнал ан, XML- 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 A 3ді б лімдейтін м тіндерді файлдарын 0 4 9 3енгізу-шы арудан бастап, Windows Forms 0 4 9 B 0 4 9 3элементтерін бас ару а дейін. 0 4 9 A 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A Fарапайым олданбада класстар библиотекасы код » рыл ысы» шін 0 4 E 9 0 4 A Fнімді т рде пайдаланылады. Сурет-2.1.1. Visual C# жобасы мен .NET Framework 0 49 3арасында ы байланыс .NET Framework 0 4A 3платформасыны негiзгi 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 Bымдары туралы орта 0 4 D 9м лiметтер. .NET Framework 0 49 B 0 4 B 1 0 4 9 3платформасын ра анда келесi 0 4 9 Bма саттар есепке 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A 3алынды. Локалды са тау ж не объект кодыны орындалуы, Интернетте 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3б лімделген локалды кодты орындалуы немесе за тал ан орындаулар 0 4 A Fшi 0 4 A Fн йлесiмдi объекттi- 0 4 9 3 0 4 9 Bба дарлы программалау ортасын амтамасыз ету. 0 4 9 B 0 4 9 BПрограммалы амтамасыз етудегі дауларды азайтатын орындалу ортасын 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 Bамтамасыз ету. Кодты сенімсіз бастауларына арамастан, оны ауiпсiз орындауына кепiлдiк беретi 0 49 Bн орындалу ортасын амтамасыз ету. Орындау 0 4 A 3 0 4 E 9орталарыны нiмдiлiгi 0 4 9 Bпроблемаларын азайтатын ортаны амтамасыз ету. Windows 0 4D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A Fж не веб- олданбалары сия ты олданбаларды рт рлi 0 4 A Fт рлерi 0 4 A Fшi 0 4 E 9 0 4 A 3н деушiлердi 0 4 A 3 бi 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 B 1рт тас а ида бойынша ж мысымен 0 4 9 Bамтамасыз етуi. 0 4 E 8 0 4 D 9нерк сiптi 0 4 A 3к стандарттарды негiзi 0 4 E 9нде зара 0 4 D 9рекеттесудi 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 Bдеу, ол кез келген бас а коды бар .NET Framework 0 4 A 3 0 4 A 3платформасыны кодыны кiрiгуi 0 4 9 Bн амтамасыз етедi. .NET Framework 0 4A 3платформасыны екі негiзгi компоненттері олар: 0 4 D 9тілдік орындау ортасы ж не .NET Framework 0 4 A 3ті класстар кітапханасы. .NET Framework 0 4A 3платформасыны негізі — CLR ортасы. Орындау ортасына 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bарайтын кодты бас арылатын код дейді, ал орындау ортасына арамайтын 0 4 9 Bкодты бас арылмайтын код дейді. .NET Framework 0 4 A 3платформасыны келесі 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3негізгі компоненті ол класстар кітапханасы. Ол олданбаларды деуге 0 4 9 B 0 4 9 Bолданылатын толы объекттi- 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A Fба дарлы коллекция т рлерi ретінде 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bсипатталады. Ол арапайым командалы жола тан жіберілетін 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3ба дарламадан бастап, со ы ASP.NET 0 4 9 Bсынды технологияларды олданып 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9жазыл ан ба дарлама а бірдей сер етеді. .NET Framework платформасы 0 4 E 9 0 4 A Fз дерістеріне CLR 0 4 A F 0 4 9 Bортасын ж ктеп бас арылатын кодты орындап, 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bбас арылмайтын компоненттермен жайласа алады, я ни бас арылатын 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A Fж не бас арылмайтын ралдарды олдану а м мкіндік береді. ASP.NET 0 49 B 0 4 A 3 0 4 D 9олданбаларды ж не XML 0 4 9 B 0 4 A 3веб- ызметтеріні орындалуын 0 4 9 B 0 4 A Fамтамасыз ету шiн орындау ортасымен тi 0 4 B 1келей ж мыс iстейдi. Internet Explorer 0 49 B 0 4 9 B 0 4 9 3орындау ортасына кірісуші бас арылмайтын олданба а мысал бола алады(MIME 0 4A 3 0 4 A 3 0 4 9 3типіні ке ейтілулері ретінде). Шолушыда ы орындау 0 4 A 3 0 4 9 Bортасыны орналастыруы бас арылатын компоненттер немесе Windows Formsтi 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 бас аруыны элементтерiн HTML 0 4 9 B 0 4 B 1жаттарына енгiзуге 0 4 A Fм мкiндiк бередi. C# программалау тілі 0 4D 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B ж не оны арты шылы тары C# (Си-шарп) — 0 4B 1б л .NET 0 4 9 3платформасына арнал ан объектті- 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1ба дарлы тіл. Б л тіл MicrosoftResearch компаниясымен 2000-шы жылы 0 4 D 9Андерс Хейлсберг, Скотт Вилтамут ж не Питер Гольде деген кісілермен 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 D 9рал ан. С#-ты негізгі постулаты: «кез келген н рсе — ол объект». Тіл 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 A 3ата компонентті архитектура а негізделген ж не код ауыпсіздігіні заманауи механизмдерін орындайды. C# тілі ASP.NET технологиясына 0 4 9 3арналып жасал ан, ал ASP.NET- 0 4 A 3 0 4 E 9ті зі C# 0 4 9 3тілінде жазыл ан. C# — 0 4 B 1б л 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1толы функционалды объектті-ба дарлы тілге жатады, м нда объектті- 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A Fба дарлы тілге атысты барлы ш ереже біріктірілген: инкапсуляция, 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 D 9м ра а алдыру(наследование) ж не полиморфизм. C# тілі басынан бастап 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3жа адан растырыл анды тан зіні бойына C++, Java, VisualBasic 0 4 D 9секілді ж не Pascal, Delphy 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 A 3ж не т.б. тілдерді тымды жерлерін сі ірген. 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3Солай бола т ра кері байланысты ажеттілігі бол ан жо . Б л жа дай C#- 0 49 B 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 Bты бас а тілдерді кемшіліктерін сі іруден са тады. Java 0 4 9 Bсия ты C# та 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 A 3интернет шін жасал ан ж не тілді 75%-ы Java 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 Bтіліне сас, сонды тан 0 4 9 3оны та ы «Java- 0 4 A 3 0 4 9 3ны тазалан ан версиясы» деп те атайды. 10%-ы C++-ке, ал 5%-ы VisualBasic 0 49 3тілінен алын ан. C# 0 4A 3 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 E 9 0 4 A 3тіліндегі жа а концептуалды идеяларды к лемі 10% т ірегінде. 0 4 A 3Заманауи идеяларды теріп жиналуы C# 0 4 9 B 0 4 9 Bтілін тек асиеттер осындысы 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 Bана емес, жа а рпа ты ба дарламалау тілі ретінде ай ындады. C# 0 4 A 3тіліні версиялары: біріншісі ECMA 0 4 D 9ж не ISO- 0 4 9 3да стандарттал ан. Екінші 0 4 A 3 0 4 9 Bверсиясы 2.0 2005 жылды 7 арашасында VisualStudio 2005 0 4 D 9ж не .NET 2.0- 0 4 9 B 0 4 A E 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A Fмен бірге шы ты. шінші версиясы 2005 жылды ырк йегінде C# 3.0- 0 4 A 3ті бета-версиясы ретінде VisualStudio 2005- 0 49 B 0 4 9 Bке осымша олданба ретінде таныстырылды. C# — 0 4D 9 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 Bдемі, ата типтелген объектті ба дарлы тіл. .NET Framework 0 4D 9 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A Fортасында орындалатын р т рлі ауіпсіз ж не к шті 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A Fба дарламалар жазу а м мкіндік береді. C# 0 49 Bтілінде арапайым Windows программаларын, XML 0 4 A Fт ріндегі веб- 0 4 9 B 0 4 E 9ызметтер, б лімделген компоненттер, “сервер-клиент” типті 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9ба дарламалар, деректер базасымен ж мыс жасап та ы бас а к птеген 0 4 9 3программалар жазу а болады. Visual C# 2008- 0 4 A 3де ке ейтілген код редакторы 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3бар, пайдаланушы а ы айлы интерфейсі бар конструкторы бар, енгізулі 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 B 1реттеуіш ж не та ы бас а м мкіндіктер бар. Б лар 3.0 версиялы C# тілін 0 4 D 9ж не .NET Framework 3.5 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3версиясында ы ба дарламалауды же ілдетуге 0 4 9 3арнал ан. C# 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 A 3синтаксисі те кербез рі же іл. C, C++ 0 4 D 9ж не Java тілдерімен 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 9 Bтаныс адамдарды б рі фигуралы жа шамен жазылатын C# 0 4 A 3тіліні • 0 4E 8 0 4 9 3зіне бірнеше ба ыттарды енгізеді: Windows Forms, ADO.NET, LINQ, WPF, WebServices, WF, WCF, ASP.NET … • 0 49 B 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 A FА ыр ы нім шы ару шін инсталлятор жасау процесі 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3толы автоматтандырыл ан ж не ажетті жа дайда программа 0 4 A Fжасаушы керекті баптауларды ж ргізе алады. • ADO.NET, LINQ 0 49 Bдеректеріне программалаушы ателерінен 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3ж не хакерлер жа ынан шабуылдардан жо ары де гейдегі ор ауы 0 4 9 Bбар жеке олжетімділік интерфейсі. • XML 0 49 Bтілімен толы интеграция. Кез келген .Net- 0 4 9 Bосымша XML 0 4A F 0 4 A 3 0 4 9 Bформатына автоматты т рде конвертациялануыны ар асында Web Service-ке аударыла алады. • .Net 0 49 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3олданушыны графикалы интерфейсін жасауды 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9нын біршама т мендетеді. • .Net 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A Fбар кодты жа адан олдану а м мкіндік береді. • Smart Clients (.Net- 0 49 3 0 4 9 Bте жазыл ан клиенттік осымшалар) аз 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 3шы ынмен р т рлі платформалар а, PDA 0 4 D 9ж не смартфондарды 0 4 9 B 0 4 A Fоса, т рлендіріле алады. • .Net 0 4A F 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3ж йені р б лігін жазу о айлау бол ан 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3программалау тілін олдану а байланысты программаны жасалу 0 4 D 9 0 4 9 Bтездетеді ж не арапайымдатады. • .NET- 0 49 B 0 4 9 Bосымшалар метадеректерді олданады, ол Windows- 0 4A 3 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 A Fді ж йелік реестрін пайдаланбау а м мкіндік береді. • .NET- 0 49 B 0 4 9 B 0 4 9 Bосымшалары ауіпсіз деректерді олданады, сол 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 D 9ар ылы оларды сенімділігін, с йкестілігін ж не 0 4 9 3 0 4 9 3платформааралылы ын жо арылатады. ASP.NET- 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bті арты шылы тары: • 0 49 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 A 3Веб-сайттарды ру шін жа а программалау тілін 0 4 A Fйрену талап етілмейді. C# 0 4 9 B 0 4 9 Bсайт жасауды да жа сы ат арады . • 0 49 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3Толы объектіге-ба ыттал ан ба ыт, ол html- 0 4 A 3тегтерді 0 4 9 B 0 4 B 1растырылу ережесіне енуден арылтады. • 0 49 A 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 A 3осымшаны логикасыны оны к рініс де гейінен 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9толы б лінуі. Осындай ерекшелікті жо ты ымен к птеген web- тілдер кемсітіледі. • 0 49 3Сайт жасау а да VisualStudio 2010 (2008, 2005) 0 4 9 Bолданылады. • HTML, Javascript, AJAX 0 49 3шы аруын инкапсуляциялайтын 0 4 9 Bвизуалды компоненттерді олдайды. Кірістірілген компоненттерден 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 E 8 0 4 A 3 0 4 A 3бас а зге ндірушілерді компоненттері бар. зі ні 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3компоненті ді бас а компоненттен м рагерлікпен алып, зі ні 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3керегі е арай жа сарту а болады. • 0 4E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3Жеке зі ні (авторлы ) компоненті ді жасауды 0 4 9 Bолдайды. • 0 49 A 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 A 3ауіпсіздікті жо ары де гейі — . NET 0 4 A 3сізді 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 E 9 0 4 9 Bсайты ызды ауіпсіздігі мен ор алуы ж нінде зі барлы 0 4 B 1 0 4 9 Bж мысты ат арады. • 0 4D 9 0 4 A 3Авторизация ж не аутентификацияны кірістірілген 0 4 A Fж йесі. • Xml 0 4A 3 0 4 E 9 0 4 A 3вер-сервистеріні , к птілділікті кірістірілген 0 4 9 Bолдауы. • LINQ 0 4D 9ж не ADO.NET 0 4 D 9туралы жалпы м лімет 0 4 9 A 0 4 9 B 0 4 B 1азіргі заманда бизнес- олдаба жасаушы ж мыскерлер екі (немесе 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 E 9одан да к п) тілдерде жазу а міндетті: бизнес-логика мен к рсетілім 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 D 9де гейлері шін жо ар ы де гейлі тілдерді олданып (м селен Visual C# немесе Visual Basic 0 4D 9 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 B 1) ж не деректер орымен байланысу шін с раулар тілін пайдаланады (мысалы Transact-SQL 0 4E 8 0 4 B 1 0 4 A F). німді ж мыс істеу шін 0 4 B 1ж мыскер 0 4 A 3 0 4 9 Bбірнеше тілді жетік ме геру керек, сонымен атар, 0 4 9 3ба дарламалау 0 4 D 9ортасында тілдер арасында с йкессіздіктер пайда болатын кездер болады. 0 4 A FМысалы, деректермен байланысу шін API- 0 4 9 B 0 4 9 Bді олданатын олданба 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 D 9деректер орына с рау жасау шін, с рауды м тіндік литерал ретінде 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 D 9жа шаны ішіне жазады. М ндай с рау м тінді компилятор 0 4 9 Bо ымайды 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bж не синтаксистік ателіктерін шы ара алмайды немесе олданылатын 0 4 9 3 0 4 9 Bжолдар мен ба андарды бай ай алмайды. IntelliSense 0 4 D 9технологиясын ж не 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 D 9с рау параметрлеріні типтеріні с йкестігін тексеру 0 4 9 3 0 4 9 Bта ы жо . LINQ (Language-Integrated Query) 0 4B 1 0 4 9 B 0 4 B 1ж мыскерлерге осымша с рау тілін 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 Bпайдаланбай а с рау жасау а негізделген, программалы 0 4 A 3кодты арасына 0 4 B 1 0 4 A Fс раулар енгізуге м мкіндік береді. LINQ 0 4 B 1 0 4 D 9с рауларын айтылып кеткен р 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 9 3т рлі дерек к здеріне жасау а болады, мысал а, 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3деректер рылымыны 0 4 9 B 0 4 9 3жадысында са тал ан, XML-документтерге, SQL 0 4 9 B 0 4 D 9деректер орына ж не DataSet 0 4B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9объекттеріне. Б л дерек орларыны р 0 4 A F 0 4 9 Bт рлілігіне арамастан, 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 9 Bоларды б рінде бірдей немесе сас синтаксис 0 4 9 B 0 4 B 1олданылады. С раулар 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3ба дарламалау тілінде жасала беретіндіктен бас а с рау тілін олдануды 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3ажеттілігі жо . С рауларды ба дарламалау тіліне кірістіру Visual Studio 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 B 1ортасын олданып ба дарламалаушы ж мыскерлерге німді ж мыс істеуге 0 4 9 Bкомектеседі. Себебі ол синтаксистік ателерді, типтер 0 4 D 9с йкестігін копиляция 0 4 9 Bкезінде бірден тексереді, сонымен атар IntelliSense технологиясына 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 E 9м мкіндік жасайды. Б л функциялар с рауларды ндеп, 0 4 9 Bатені іздеуге 0 4 9 3 0 4 A E 0 4 E 9кететін шы ындарды азайтады. ш б лек ADO.NET LINQ (Language- Integrated Query) 0 4A 3 0 4 A Fтехнологиясыны т рі бар: LINQ to DataSet, LINQ to SQL 0 4 D 9ж не LINQ to Entities. LINQ to DataSet технологиясы DataSet объектісі 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 A Fар ылы ралатын с рауларды ке рі тымды м мкіндіктерін 0 4 9 Bарастырады, LINQ to SQL технологиясы SQL Server 0 4 9 B 0 4 A 3деректер орыны 0 4 A 3Клиент–сервер архитектурасыны компоненттері 0 4 A 3 0 4 A FКлиент–сервер архитектурасыны негізгі ш компоненті бар: • 0 4A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bсо ы олданушыны программалы амтамасы; • 0 49 B 0 4 9 Bаралы амтама; • 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bсерверді программалы амтамасы. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A FСерверді программалы амтамасы деп операционды ж йе мен белгілі ДБ серверін айтамыз (2.4.1.-сурет) Сурет 2.4.1. Клиент–сервер архитектурасы 0 4 9 B 0 4 9 BАралы амтама (middleware 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A F) сервер мен со ы олданушы шін 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 E 9орта интерфейсті сынады, ол орта ша ырулар к мегімен GUI ( 0 49 B 0 4 A 3 0 4 9 Bолданушыны графикалы интерфейсі), 0 4 D 9ОЖ есептеуіш желісі ж не 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 A Fзіні драйверлеріні абаттары ар ылы теді. Операцияны ая тау шін 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 D 9деректер базаны сервері с рауды орындайды ж не клиентке талап етілген 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A Fдеректерді клиент программасымен делу шін жібереді. 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3Екі бас а ма ызды ерекшілігі – серверді сілтемелік деректерді 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bбірт тасты ын ж не транзакция ая талуын екі жа ты ба ылауды 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 9 3амтамасыз ету. Сілтемелік деректерді бірт тасты ы (referential integrity) 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B– рбір сырт ы кілтке с йкес ал аш ы кілтті амтамасыз ететін механизм. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 BТранзакция ая талуын екі жа ты ба ылау (two–phase commit) – 0 4 9 Bаппаратты 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A 3істен шы у кезінде де сізді деректері із б лінбейтініні кепілдігі. 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 E 9Са талатын процедуралар, триггерлер ж не ережелер к мегімен 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3ндірушілер тікелей деректер базасыны серверіні программасын 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 A 3растыра алады, с йтіп, программаны логикасын орналастыру орны 0 4 9 Bпайда болады. Са талатын процедуралар (stored procedures 0 4 B 1) – б л SQL 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 E 9тіліндегі с йлемдер тобы ж не процедуралы логика, оны ндірушілер 0 4 A 3компиляция жасай алатын обьект ретінде деректер базасыны серверінде 0 4 9 B 0 4 A 3са тай алады. Клиент – программалар деректер базасыны серверіне 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A Fхабарлама жіберіп, са талатын процедураларды бас а т рлерін де, 0 4 9 Bтриггерлерде де са талатын процедураларды да орындай алады. MS SQL Server 0 4D 9 0 4 A 3ж не оны негізгі компоненттері SQL 0 4B 1ж мыс істеу принциптері мен міндеті .Microsoft 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3компаниясы программалы амтамасыз ету рыногында барша а 0 4 D 9м лім. 1988 жылы Microsoft компаниясы Acton–Tate 0 4 D 9ж не Sybase серіктестерімен SQL Server 0 49 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3ал аш ы н с асын шы арады. Ол OS/2 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 Bоперационды ж йесіне негізделіп жасалынды. Уа ыт келе MS SQL Server–ді Windows NT 0 49 B 0 4 A F 0 4 B 1операционды ж йеге негізделіп жасады. Б л 0 4 E 9згертулер SQL Server–ді Windows NT 0 4 9 3 0 4 9 Bортасында ы уатты мультиплексорлы RDBMS 0 4E 9 0 4 9 Bнімімен амтамасыз етті. 1992 жылы Microsoft Sybase 0 4E 9 0 4 E 9 0 4 A 3компаниясынан б лшектеліп басталатын, зіні дербес SQL Server– 0 4A 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 E 9ді н с асына к п к іл б летін болды. 0 4 A 3Со ында Microsoft Sybase 0 4 E 9компаниясынан б лшектеліп, SQL Server 0 4 A F 0 4 9 Bж зеге асыру ба ылауын Microsoft алды. Одан кейін SQL Server–ге 0 4 A F 0 4 A 3мынандай м мкіндіктер жа адан пайда болды: RISC – 0 4 A 3платформаны 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 Bолдау м мкіндігі, деректер орына с раныс ж ргізетін осымшалар 0 4 9 Bендіруге олданылатын МАРІ – интерфейсі, деректерді тасымалдау 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3рыл ылары, OLE 0 4 D 9обьектілерімен ж не Visual Basic 0 4 9 Bпрграммалы 0 4 A Fж йемен интеграциялау. MS SQL Server 0 49 B 0 4 A F 0 4 A 3азіргі к нде корпоративті ДББЖ рыногында е тез 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 Bдамып жат ан сервер болып табылады. Дегенмен б л программалы 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 Bамтуды барлы дерлік асиеттеріне толы ыра то тала кетерміз . SQL 0 49 3 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 3танымалды ыны суі азіргі заман ы компьютерлік 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3ндірісті е ма ызды тенденцияны бірі болып табылады. Бірнеше жылдар ішінде SQL 0 49 B 0 4 A 3 0 4 9 3деректер орыны жал ыз тілі ретінде 0 4 9 B 0 4 A Fарастырылатын болды. Дербес компьютерлерде де, лкен ЭВМ – дерде де 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 3ж мыс істейтін ДББЖ – ны ж зге жуы ын SQL 0 4 9 Bолдайды. SQL 0 4 A Fшін 0 4 D 9 0 4 9 3арнайы стандарт бекітілген ж не кейіннен толтырыл ан. SQL тілі деректер 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 E 9базасын бас ару ж йесіні негізгі б лімі болып табылады, ол – Microsoft 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 Bкомпаниясыны стратегиялы ма ыздылы ы бар деректер орына 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3арнал ан нім. Ал аш ыда ІВМ компаниясыны зерттеу шін рыл ан 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3екінші де гейлік тіл азіргі та да уатты рыногты фактор ретінде барша а 0 4 D 9м лім. Microsoft Sybase 0 49 B 0 4 D 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 9 3деректерді о у ж не деу шін арнал ан 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 Bрыл ы ретінде арастырылады, SQL (Structured Query Language) – 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1рылымдан ан с рау тілі. SQL 0 4 D 9 0 4 A 3атына с йкес пайдаланушыны деректер 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 B 1орымен рекеттесуін йымдастыратын тіл болып табылады. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3Егер де пайдаланушы деректерді деректер орынан о ы ысы келсе, 0 4 9 3ол ДББЖ – а SQL 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 B 1к мегімен с раныс жасайды. ДББЖ с ранысты 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3дейді, керекті деректерді тауып, пайдаланушы а жібереді. Деректерді 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1с рау ж не о ан н тиже алу рдісі деректер орына с раныс деп аталады, 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1осыдан атты шы уы к рінеді – рылымдан ан с раныс тілі. SQL 0 49 Bолдану тиімділігін сипаттайтын негізгі моменттер: 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A Fолданушылы ж йеге арнал ан осымшалар даму барысында лкен 0 4 A F 0 4 A Fж йелерге ауысуы м мкін. Коопаративті реляционды деректер базасына 0 4 A F 0 4 A Fж ктеу м мкін. SQL 0 4A 3тіліні стандарттары. SQL 0 4 A 3тіліні ресми стандартын 1986 жылы 0 4 9 B 0 4 B 0 0 4 9 BАмерикалы лтты стандарттар институты (ANSI 0 4 D 9) ж не Стандартизация 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 0бойынша Халы аралы йым (ISO 0 4 B 1) жариялады, 1992 жылы б л стандартты (FIPS–Federal Information Processing Standard 0 49 B), сонды тан есептеуіш техника 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 D 9ортасына байланысты лкен кімет контракттары осы стандарт а с йкес болу керек. Еуропада UNIX 0 49 B 0 4 A F 0 4 A 3операциялы ж йесіні негізіндегі ауыспалы 0 4 A Fпрограммалау ортасы шін X/OPEN 0 4 E 9стандарты зіне SQL деректер базасына 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 Bол жетімдікті амтамасыз ету шін осады. SQL Access Group – деректер 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 Bбазалары мен компьютерлік рыл ыларды жабды таушы консорциум – SQL 0 4A F 0 4 9 B 0 4 A 3шін функцияларды ша ыруды 0 4 9 Bстандартты интерфейсін аны тады, ол Microsoft 0 4A 3компаниясыны ODBC 0 4 A 3протоколыны негізі болып табылады 0 4 D 9ж не X/OPEN стандартына кіреді . MS SQL Server – 0 4A 3ді архитектурасы 0 4 A 3– ді симметриялы мультипроцессорлы архитектурасы Windows NT 0 49 B 0 4 A F 0 4 A 3операционды ж йені 0 4 9 B 0 4 9 Bсервистерін олдануды арастырады. Ол сервисте: хаттамаларды, жадты, 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bдисктік о у–жазу операцияларын, желілік ызметтерді, ауіпсіздік 0 4 9 B 0 4 D 9функцияларын бас ару ж не бірнеше СPU – 0 4 9 3 0 4 A 3да параллелді а ымдарды 0 4 A F 0 4 9 Bж зеге асуын олдайды. Windows NT 0 4 9 3 0 4 9 Bа ымдарын олдану MS SQL Server – 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 E 9ге автоматты т рде масштабтау а м мкіндік береді. Ол к ппроцессорлы 0 4 B 1 0 4 9 Bплатформаларда ж мыс істегенде пайдалы, ол осымша конфигурацияны не 0 4 9 Bбаптауды ажет етпейді. Мысалы, Comdex – та MS SQL Server– 0 4 A 3 0 4 B 1ді ж мысы 0 4 E 9к рсетілді, ол Digital 0 4 E 9 0 4 A 3ндірісіні AlphaServer 8400 платформасында 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 Bжасалын ан, ол 12 процессормен, 28 гбайт жады ж не 39 терабайтты са тау 0 4 9 B 0 4 9 3орнымен жабды тал ан. MS SQL Server – 0 4A 3 0 4 D 9 0 4 9 Bді р пайдаланушысы осылысына бірегейлік 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3серверлік рдісті ішіндегі б лек а ым та айындалады. Ол а ымдарды 0 4 D 9 0 4 9 Bр айсысы Win32 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 3хаттамасы бол анды тан, олар а функциялар 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 9 Bменшіктеледі. Олар: операционды ж йені функциясын ба ылау, жадты 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 Bор ау, ралдар а ол жетімдік ережелері ж не а ымдарды уа ытта істелініп жобалауы (thread scheduling 0 4A 3 0 4 9 3). Осыны барлы ы параллельді 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 A 3ж мыс істеп жат ан пайдаланушыларды ж мысын о айлатады, 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3процессорлар осыл анда ы динамикалы балансты ж не жо ары 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3сенімділік, йткені пайдаланушылар с раныстары бір–бірінен ор ал ан 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 A 0 4 9 3р т рлі а ымдарда ж реді. осылу пулы тек 1024 а ымдармен 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9шектелгеніне арамастан, а ымдар санын 32767–ге к бейте аламыз. Осыдан 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A Fбас а а ымдарды пулдары параллельді операцияларды ж зеге асуына 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9атынаса алады, м ндай операциялар: деректерді сканерлеу, жою ж не 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 3жа арту, резервті к шіру жасау, база т тасты ын тексеру, индекстеу, 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 D 9курсорды жасау ж не бас ару ж не т.б . 0 4 9 A 0 4 E 83. ЖОБАНЫ ІСКЕ ОСУ Б ЛІМ 3.1 0 49 A 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B« абылдау комиссия» автоматтандырыл ан а паратты 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bж йесін руды ма саттары мен ойылатын есептер 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 BСо ы жылдарда автоматтандырыл ан а паратты ж йелер о у 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A 3мекемелерін ж не о ан тиісті объектілерді бас ару т жірибесінде ке інен 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1олданыла бастады. Б л ба ытта е бірінші жасалынатын адам — б л 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 BААЖ жасау. Б л ААЖ келбеттілік, жарнамалы -а паратты функцияларды 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 Bорындайды. Автоматтандырыл ан а паратты ж йелер т рлі а паратты 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3массивтерді, оны ішіне деректер базасы да кіреді, бас ару а арнал ан. 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3Б л ж йелер ж йені зіні а паратын деу функциялары бар 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 B 1аны тал ан олданушы интерфейсін йымдастырады. М ндай 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 A 3ж йелерді м мкіндіктер жиыны зіне олданылатын объектіні 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1рылымын т зетеді (инкапсуляциялан ан а парат), оны рамдас 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 A 3б ліктерімен ж мыс істейді — толы тыру, згерту, жою (м ндай объектіні 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3ролін деректер оры ат ар ан жа дайда жазбалар), к дімгі арап шы у, элементтерді іздеу. 0 4 9 A 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F« абылдау комиссия» автоматтандырыл ан а паратты ж йесі осы 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 Bпроблемаларды шешуге, е бекті к п ажетсінбеуге ж не керекті а паратты 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3іздеу уа ытын немдеуге м мкіндік береді, а парат жылдам деледі 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A F 0 4 9 3ж не а паратты д рыс емес енгізу м мкіндігін бол ызбайды. 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 BЖ мыста ы жасал ан ба дарламаны негізгі ма саты болып университет 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 B 1жата ханаларыны ж мысын автоматтандыру болып табылады. 0 4 9 B 0 4 9 A 0 4 9 3На тылай айта келгенде, « абылдау комиссия автоматтандырыл ан 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 Bа паратты ж йесін руды ма саттары: 0 4 9 A 0 4 B 1абылдау комиссия ж мысын автоматтандыру; • 0 49 A 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 абылдау комиссияны ішкі жаттарыны базасын жасап, 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 Bажетті жат-материалдарды деу, орта пайдалану, іздестіруді 0 4 A 3же ілдету; 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 E 9Келесі терезеде жа а маманды осу терезесі к рсетілген: 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 BСурет-3.2.4.5.Жа а маманды осу терезесі 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 E 9Келесі терезеде жа а абитуриент осу терезесі к рсетілген: 0 4 A 3 0 4 9 BСурет-3.2.4.6. Жа а абитуриент осу терезесі 0 4 9 A 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 Aорытындылай келе сынылып отыр ан ж мыс « абылдау 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3комиссиясы» автоматтандырыл ан а паратты ж йесіні кішігірім 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bаналогы болып табылады. Б л ж мысты практикалы олданыс а енгізу 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 Bшін толы анды жетілдіру керек болады. 0 4 9 A 0 4 E 84 ЭКОНОМИКАЛЫ Б ЛІМ 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B4.1 Ж мысты ж не оны та айындау туралы ыс а мінездемесі 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 BБа дарламалы німді ру а кеткен шы ынды аны тау 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3Ба дарламалы німді ру шы ыны ба дарлама деушісіні 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bе бек а ысыны шы ыны мен ба дарлама деудегі машиналы уа ыт 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bшы ыныны осындысынан аны талады: Ш 0 4 E 90 4 9 Bб =Шбш 0 4 E 90 4 9 Bб + Шмубөқ + Шжал, 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы Шбөқ 0 49 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 – ба дарлама нім ру а кеткен шы ын; Шбшбөқ 0 49 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 – ба дарлама деушіні е бек а ысыны шы ындары; Шмубөқ 0 49 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 – машиналы уа ыт а ысыны шы ыны; Шжал 0 49 3 – жалпы шы ындар. 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3Ба дарлама деушісіні е бек а ысыны шы ындары 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3Ба дарлама деушісіні е бек а ысыны шы ыны 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3ба дарламалы німді ру сыйымдылы ын ба дарламашыны орта 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 9са атты жала ы а к бейту ар ылы аны талады ( леуметтік 0 4 9 B 0 4 E 9ажеттілікке б лу коэффициенті есебі бойынша): Шбшбөқ = t * Тсағ 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3Ба дарламалы нім руда ы е бек сыйымдылы ын есептеу 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3Ба дарламалы німні е бек сыйымдылы ын деуді келесі 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 9 3т рде аны тау а болады: t = tс + tа + tбс + tб + t 0 4 9 B + tж, 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы tс 0 49 3 0 4 A 3 0 4 9 3 – тапсырманы сипаттау дайынды ына кеткен е бек шы ыны; tа 0 49 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3 — тапсырманы шешу алгоритміне ру а кеткен е бек шы ыны; tбс 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3- тапрсыманы шешу алгоритміні блок-схемасын ру а кеткен е бек 0 4 9 3шы ыны; tб 0 49 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3– дайын болк-схема бойынша ба дарлама ру а кеткен е бек шы ыны; tқ 0 49 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3 – тапсырманы жаттмасын дайындау а кеткен е бек шы ыны; tж 0 4A 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 – ЭЕМ-да тапрсырманы кешенді ба дарламасын ж ндеуге кеткен е бек 0 4 9 3шы ыны. Q – 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3операторыны саны ар ылы шы ын рамын аны тау а болады. 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 3Бізді жа дайымызда ж нделген ба дарламада оператор саны Q = 2. 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3Сипаттау а кеткен е бек шы ынын есептеу 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 BЖ мыс шы армашылы ына байланысты бол анды тан тапсырманы 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A Fсипаттау дайынды ына кеткен е бек шы ынын ба алау м мкін емес, 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 A 3оны орнына, сипаттау д лдігімен бірге тапсырма зерттеуіне кеткен е бек 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 Bшы ыны ж не ба дарламашыны біліктілігі аны талады: tз = Q * В/(55…75*К) 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3В – тапсырма сипаттамасыны е бек шы ынын л айту коэффициенті В=1,2…5; 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 A FК — деушіні біліктілік коэффициенті, ж мыс істейтіндер шін 1 0 4 9 3жыл а дейін К=0,2. Осылайша, tз 0 49 3 = 2*5/(55*0.2) = 0.9 (адам-са ат) 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3Алгоритм ру а кеткен е бек шы ынын есептеу 0 4 D 9 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1Н тижесінде леуметтік ажеттіліктер 15%-н райды. Осыдан 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1ба дарламашыны е бека ысы 14960 те ге райды. 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 E 9 0 4 9 3Машиналы уа ытты т лем шы ындарын есептеу 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 E 9Ба дарламаны ж ндеу кезінде машиналы уа ытты т лем 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3шы ындарын аны тау шін ба дарлама ж ндеуді на ты уа ытын жал а 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9беру машина-са ат нына к бейтеміз: Шму 0 4 E 90 4 9 Bб = С 0 4 9 3са * t эем , 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы С 0 4 9 3са 0 49 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 3- жал а беру машина-са ат ны, те /са ; t эем 0 49 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B — ЭЕМ-де ба дарлама ж нлеуді на ты уа ыты; 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 BЖ ндеуді на ты уа ытын есептеу 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 BЖ ндеуді на ты уа ытын мына формуламен есептейміз: t эем = tб + t 0 4 9 Bб + tж ; t эем 0 49 3= 0.1 + 0.15 + 0.06 = 0.31 са ат 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1Машина-са ат нын есептеу 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 BМашина-са ат нын мына формуламен аны талады: С 0 4 9 3са = Шэем + Тэем , 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы Шэем 0 49 3 0 4 9 B 0 4 9 3– жыл бойына ЭЕМ-ді пайдалану а кеткен толы шы ын; Тэем 0 49 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 — ЭЕМ уа ытыны на ты жылды оры, са /жыл. ДЭЕМ IBM PC AT 0 4B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 Bж мыс уа ытыны жылды орын есептеу 0 4 A F 0 4 A 3Жыл к ндеріні жалпы саны – 365 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 A 3Мерекелік ж не демалыс к ндеріні саны – 114 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3Профилактикалы ж мыстарды апта сайын ы профилактиканы 5 0 4 9 3 са аттан 0 4 9 Bаны тайды. 0 4 D 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 BН тижесінде ДЭЕМ ж мыс уа ытыны жылды оры мынадай: Тэем 0 49 3= 8 * ( 365-114 ) – 52 * 5 = 1748 са . 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3ЭЕМ-ны пайдалануды толы шы ынын есептеу 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 BЭЕМ-ны пайдалануды толы шы ынын мына формуламен аны тайды: Шэем = ( Ш 0 4 B 1ж + Шамор+ Шэл+ Ш 0 4 9 Bм+ Шаж+ Ш 0 4 E 9з ), 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы Ш 0 4 B 1ж 0 49 B 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3– ызмет к рсету жымы жала ысыны жылды шы ыны, те /жыл; Шамор 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3– амртизацияны жылды шы ыны,те /жыл; Шэл 0 49 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 — ЭЕм- а ажет электроэнергияны жылды шы ыны, те /жыл; Ш 0 4 9 Bм 0 49 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 – осымша материалдарды жылды шы ыны, те /жыл; Шаж 0 4A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 A 3 – компьютерді а ымда ы ж ндеу шы ыны, те /жыл; Ш 0 4 E 9з 0 4E 9 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3- зге ажеттіліктерді жылды шы ыны, те /жыл. 0 4 9 BАмортизациялы аударымдар 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 BАмортизациялы шы ындарды жылды сомасы мына формула 0 4 9 B 0 4 9 Bар ылы аны талады: Шамор = Сбал + Намор , 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы Сбал 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 — компьютерді балансты ны, те /бірлік ; Намор 0 4E 9 – амортизация м лшері, % ; 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3ДЭЕМ-ны балансты ны к лік шы ынын, рыл ыны орнату 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 Bнын амтиды: Сбал = Снар + Шорн 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы Снар 0 4A 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 – компьютерді нары ты ны, те /бірлік, Шорн 0 4D 9 0 4 9 3 0 4 A 3 – компьютерді жеткізуге ж не орнату шы ыны, те /бірлік. 0 4 B 1 0 4 A FЖ мыс ж ргізілген компьютер Снар 0 4 9 3= 160000 теігеге сатып алын ан, жеткізу 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1ж не орнату шы ындары компьютер ныны 1%-н райды. Шорн = 1% * Снар = 0.01*160000 = 1600 тең Осыдан Сбал = 160000 + 1600 = 1616 0 4A 300 те , ал Намор = (160000-80000)/3=26667 0 4A 3те /жыл 4.3 0 49 3Электроэнергия шы ынын есептеу 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1Жыл бойы олданылатын электроэнергия ны мына формуламен 0 4 9 Bаны талады: Шэл = Рэл * Тэем * Сэл * А, 0 4 B 1 0 4 9 3м нда ы Рэл 0 4A 3 0 4 9 B – ЭЕМ- сомалы уаты, А 0 49 B 0 4 9 B – машина уатын олдану коэффициенті, Сэл 0 49 3 0 4 9 B 0 4 B 1- электорэнергиясын 1кВт*са ны. 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 BЖалпы шы ындар б л – жары а, жылу а, коммуналды ызмет 0 4 E 9 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3к рсетулерге кеткен шы ындар. Ба дарлама деуші жала ысыны 0 4 A F 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 Bштен бір б лігіне те естіріліп алынады, я ни 4987 те ге. Ба дарламалы 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3німді ру а кеткен шы ындар: Ш 0 4 E 90 4 9 Bб 0 4A 3= 14960 + 105 + 4987 = 20052 те ге 0 4 9 Aорытынды 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3Есептеу н тижесінде электронды кітап ру а ж мсал ан шы ын 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 120052 те ге райды. 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 9 3Шы ындарды т мендету шін келесі шешімдерді сыну а болады. 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 D 9Б л шы ындарды ба дарламашыны ж мысын н тижелілік жолымен 0 4 E 9 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 9 Bт менднтуге болады. Ол шін ж мыс а ЭЕМ- факторлы т рін олдану 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 D 9керек. Сонымен атар ж мыс орныны ы айлылы ын арттыру ж не 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 3бас а факторларды. Мысалы, ба дарламаны ндіруде олдан ан Pentium III компьютерін Pentium IV- 0 49 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9ке ауыстырса ба дарламаны ру ж не оны 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 E 9ж ндеу уа ыты екі есеге т мендейді. 0 4 A 2 0 4 9 A 0 4 9 25 Е БЕКТІ ОР АУ 0 4 9 A 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 D 9аза стан Республикасыны Конституциясы бойынша (24 — бап) р 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A 3ызметкерді ауіпсіздік ж не гигиена талаптарына сай келетін е бек 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 B 1жа дайлары болуына ы ы бар. Конституцияны б л 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 D 9талабыж мыскерлерді е бек жа дайларын жа сарту ж не 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 9 Bауіпсіздендіру м селелеріне к сіпорындарды кімшілігі мен ызмет 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 D 9басшыларыны жауапкершілігін арттырады. Е бек ор ау за ына с йкес 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 A F(13 — бап) жо ары о у орындары «Е бек ор ау» п нін міндетті т рде 0 4 A F 0 4 9 Bж ргізуді амтамасыз ету керек. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 B«Е бек ор ау» курсы жо ары о у орындарында 1965 жылдан 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 E 9бастап іске енгізілді. Б ан дейін б л курс « ауіпсіздік ж не рттен 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 Bса тану техникасыны негіздері» деп атал ан. Е ал аш ыда ауіпсіздік 0 4 9 Bтехникасы курсы 1904 жылы Санкт – Петербург технологиялы институтінде 0 4 A F 0 4 A F 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3ж ргізілген, ал міндетті т рде б л курс барлы жо ары 0 4 9 B 0 4 9 Bтехникалы о у 0 4 E 9орындарында 1929 жылдан бастап ткізіліп келеді. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 B«Е бек ор ау» п ні ндірісте е бек жа дайларын толы 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 9 Bауіпсіздендіру, зиясыздандыру ж не же ілдету м селелерін теориялы 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9ж не практикалы жолдармен зерттейтін ылми п н болып есептеледі. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 9 3Е бек ор ау м селелеріні ма саты — ндірістік жа дайларда 0 4 B 1 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 D 9ж мыскерлерді организміне жа ымсыз серін игізетін зиянды 0 4 9 3факторларды толы ымен жою. 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 A FЕ бек ор ау м селелерімен колледж о ушылары ш этап бойы танысады: 1) 0 4D 9 0 4 E 9инженерлік п ндерді ткен кезде 2) 0 4E 9осы арнайы курсты ткенде. 3) 0 49 B 0 4 9 3дипломды жобаны дайында анда. 0 4 E 85.1 ндіріс орындарын желдету 0 4 B 1 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 BВентиляция ж мыс б лмелерінде олайлы метеорологиялы 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 Bжа дайлар жасау, оларды ішінен хиянды газдарды, ша дарды та ы бас а 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A F 0 4 9 Bзаттарды сырт а шы ару шін олданылады. 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 A FБ лмеде ауаны ауысу дісіне арай вентиляцияны 2 т рі болады: 0 4 9 3 0 4 D 9 0 4 9 Bтаи и вентиляция ж не жасанды (механикалы ) вентиляция. 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 E 9 0 4 A 3Таби и вентиляция сыртта ы ауа мен б лме ішіндегі ауаны 0 4 A 3 0 4 9 3 0 4 9 Bтемператураларыны айырмашылы ы ар асында орындалады. Жасанды вентиляцияда ауа алмасуы арнайы желдеткіш 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 A F 0 4 A Fондыр ыларды к шімен ж зеге асырылады. 0 4 9 BМеханикалы вентиляция орнатылатын жеріне байланысты жалпы 0 4 D 9 0 4 A Fалмасу, жергілікті ж не аралас т рлері болады. 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 E 9Жалпы алмасу вентиляцияны б лмені барлы к лемі бойынша желдетуге пайдаланылады. 0 4 D 9 0 4 B 1Жергілікті вентиляция рбір ж мыс орнын жеке дара желдетуге 0 4 9 B 0 4 D 9олданылады. Аралас вентиляция деп жалпы алмасу ж не жергілікті 0 4 A 3 0 4 A Fвентиляцияны бірге пайдалану т рін айтады. 0 4 9 B5.2 Электр ауіпсіздігі 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 A 3Электр энергиясы нерк сіпті барлы саласында ке інен 0 4 9 B 0 4 9 A 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 D 9олданылады. азіргі ндіріс рыл ылары электр двигательдерімен ж не 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 Bжылыту ралдарымен жабды тал ан. Электр энергиясы пісіру, жары 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 E 8беру, та ы бас а ажеттерге ж мсалынады. ндірісте электр 0 4 E 9 0 4 9 B 0 4 9 Bэнергиясымен азды – к пті барлы ызметшілер байланысты болады. 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 E 9 0 4 B 1 0 4 9 BЭлектр тогымен за ымдану к бінесе ндірісте ж мыс бабымен то пен жиі 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A 3 0 4 9 Bатысатын ызметшілерді арасында кездеседі. Электр жабды тарды 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3пайдалану барысында то со ып, за ымдану о и алары негізінде • 0 4E 9 0 4 9 BЖиілігі т мен электромагнитті тол ындар. 0 4 9 AОРЫТЫНДЫ 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 9 3Дипломды жобамен ж мыс н тижесінде ойыл ан тапсырмалар іске 0 4 9 3асырылды, я ни: • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 A F 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1а паратты ж йені архитектурасы рылды; • 0 49 B 0 4 A 3 0 4 9 B 0 4 B 1деректер орыны рылымы жасалынды; • 0 49 A 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 A F« абылдау комиссия » аутоматтандырыл ан а паратты ж йесі жасалды; • 0 49 B 0 4 B 1 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B Интерфейсті ру бойынша ал а ойыл ан ма сат орындалды, 0 4 D 9 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 A 3 0 4 9 3н тижесінде а паратты іздеуге ж не ба дарламаны олдану а ы айлы 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 D 9 0 4 A Fашы , графикалы ж не т сінікті интерфейс пайда болды. 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 E 9 0 4 A 3 0 4 9 BЖасалын ан программалы нім тапсырыс берушіні ажеттіліктерін 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3толы ана аттандырады: • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 E 9деректер орында са талын ан деректерді к рсету; • 0 49 B 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 E 9бар а паратты шіру ж не згерту; • 0 49 3 0 4 A 3база а жа а деректерді енгізу; • 0 4D 9 0 4 A 3сатылу,шикізат ж не оларды кейбір сипаттамалары бойынша іздеу; • 0 49 B 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 Bдеректер орында са тал ан а парат а олжетімділік 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 9 3 0 4 9 B 0 4 9 B 0 4 9 3ы ын шектеу ар ылы деректерді ор ау; • 0 49 3 0 4 A 3 0 4 B 1 0 4 B 1 0 4 A Fба дарламаны д рыс ж мыс істеуі шін енгізілетін 0 4 9 B 0 4 9 Bдеректерге ба ылау амтамасыз етілді; • 0 4D 8 0 4 A F 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 9 B 0 4 B 1 0 4 A Fр т рлі типтегі есеп беру мен жаттаманы ру шін 0 4 9 Bа паратты MS Word, MS Excel 0 4 9 3форматтарына шы ару. 0 4 A 3Программа компьютерді келесі минималды ресурстарын талап Багдарлама персоналды компьютер колданушыларына арналган. ОЗУ — 64 Мб, Видеокарта-32Мб, Тактілік жиілігі — 1,0 ГГц жарайды., Microsoft Office 2003/2007 0 49 B 0 4 E 9 0 4 D 9 0 4 A F 0 4 9 Bпакеті. Программалы німді р т рлі а парат 0 4 9 3 0 4 9 3 0 4 9 Bтасымалдаушылармен тасымалдау а болады, о ан оса программа кез 0 4 B 1келген компьютерде ж мыс істей алады. } //——————————————————————————SELECT public ArrayList GetAllMamandyk() { return GetAllData(mamandykQuery); } public ArrayList GetAllAbiturients() { return GetAllData(abiturQuery); } public ArrayList GetAllData(string input_query) { ArrayList output = new ArrayList(); using (SqlConnection con = new SqlConnection(connectionString)) { SqlCommand com = new SqlCommand(input_query, con); try { con.Open(); SqlDataReader dr = com.ExecuteReader(); if (dr.HasRows) foreach (DbDataRecord result in dr) output.Add(result); } catch { } } return output; } internal ArrayList GetAllAbiturForMamandyk(Guid mamanId) { ArrayList allAbiturs = new ArrayList(); string query = string.Format(«SELECT * FROM Abiturientter WHERE mamandyk_id='{0}'»,mamanId); using (SqlConnection con = new SqlConnection(connectionString)) { SqlCommand com = new SqlCommand(query, con);//2) try { con.Open(); SqlDataReader dr = com.ExecuteReader(); if (dr.HasRows) foreach (DbDataRecord result in dr) allAbiturs.Add(result); } catch { } } return allAbiturs; } //—————————————————————————— INSERT public bool SaveNewMamandyk(Guid mamanId, string mamName, string mamKval, string eduTime, float eduPrice, int countofGrant) { string query = string.Format(«INSERT INTO Mamandyktar » + «([id],[mamandyk], [kvalifikacia],[oku_merzimi],[oku_bagasy],[grant_sany])» + «VALUES (‘{0}’,'{1}’,'{2}’,'{3}’,'{4}’,'{5}’)», mamanId, mamName, mamKval, eduTime, eduPrice, countofGrant); return SaveAllData(query); } public bool SaveNewAbitur(Guid abiturId, Guid mamanId, string abiturName, DateTime abiturTuganK, string abiturJynysy, string abiturOkuTili, string abiturUlty, string abiturBilimB, float abiturOrtBag, string abiturMekenJ, string abiturTelNom,string abiturEmail, string abiturJatakhana, string abiturBitMektep, string abiturJenildik, string abiturKarjylan, string abiturJekeIsiN) { string query = string.Format(«INSERT INTO Abiturientter » + «([id],[mamandyk_id], [aty_joni],[tugan_kezi],[jynysy],» string query = string.Format(«UPDATE Mamandyktar SET [mamandyk] ='{1}’, [kvalifikacia] ='{2}’, [oku_merzimi] ='{3}’, oku_bagasy ='{4}’, grant_sany ='{5}’ WHERE id = ‘{0}'» ,mamanId, mamName, mamKval, eduTime, eduPrice, countofGrant); return SaveAllData(query); } public bool UpdateCurrentAbitur(Guid abiturId, Guid mamanId, string abiturName, DateTime abiturTuganK, string abiturJynysy, string abiturOkuTili, string abiturUlty, string abiturBilimB, float abiturOrtBag, string abiturMekenJ, string abiturTelNom, string abiturEmail, string abiturJatakhana, string abiturBitMektep, string abiturJenildik, string abiturKarjylan, string abiturJekeIsiN) { string query = string.Format(«UPDATE Abiturientter SET [mamandyk_id]='{1}’, [aty_joni]='{2}’,[tugan_kezi]='{3}’,[jynysy]='{4}’,» + «[oku_tili]='{5}’,[ulty]='{6}’,[bilim_bazasy]='{7}’,[ortasha_baly]='{8}’, [meken_jaiy]='{9}’,[tel_nom]='{10}’,[email]='{11}’,[jatakhana_kaj]='{12}’, [bit_mektebi]='{13}’,» + «[jenildikter]='{14}’,[karjylandyru]='{15}’,[jeke_isi_nom]='{16}’ WHERE [id]='{0}'», abiturId, mamanId, abiturName, abiturTuganK, abiturJynysy, abiturOkuTili, abiturUlty, abiturBilimB, abiturOrtBag, abiturMekenJ, abiturTelNom, abiturEmail, abiturJatakhana, abiturBitMektep, abiturJenildik, abiturKarjylan, abiturJekeIsiN); return SaveAllData(query); } } }